Zderzenie cywilizacji

Termin „zderzenie cywilizacji“ wywodzi się z artykułu amerykańskiego politologa i socjologa Samuela P. Huntingtona. W 1993 roku w czasopiśmie Foreign Affairs ukazał się artykuł o pytającym tytule The Clash of Civilizations? Trzy lata później tytułowa praca Clash of Civilisations. The Reshaping of World Politics in the 21st Century została opublikowana trzy lata później, a następnie wywołała kontrowersyjne debaty międzynarodowe. Huntington jest zdania, że przyczyną przyszłych konfliktów nie będzie już natura ideologiczna czy ekonomiczna, ale zderzenie cywilizacji (por. Caglar 1997).

8 Kręgi kulturowe

Kontekst identyfikacji tworzą kręgi kulturowe lub cywilizacje, które Huntington opisuje w następujący sposób: „definiowane zarówno przez wspólne obiektywne elementy, takie jak język, historia, religia, zwyczaje, instytucje, jak i przez subiektywną identyfikację ludzi z nimi“. (Huntington 1996, 28) Dzięki badaniom historyków i etnologów Huntington podzielił świat na osiem obszarów kulturowych lub cywilizacji (por. Huntington 1996, 28). Zidentyfikowane grupy kulturowe to: zachodnia, konfucjańska, japońska, hinduska, islamska, słowiańsko-prawosławna, latynoamerykańska i afrykańska (por. Huntington 1996, 40).

Odnosząc się do faktu, że różnice kulturowe doprowadziły do najdłuższych i najkrwawszych konfliktów w historii (por. Metzinger 2000, 18), Huntington przedstawia swoją główną tezę: „Państwa narodowe pozostaną najpotężniejszymi aktorami na świecie, ale podstawowe konflikty światowej polityki będą miały miejsce między narodami i grupami z różnych kultur. Zderzenie cywilizacji zdominuje światową politykę“. (Huntington 1993, 1)

Według Huntingtona przetrwanie Zachodu w tym zdefiniowanym wielobiegunowym i wielokulturowym porządku światowym zależy od tego, czy Ameryka ponownie uświadomi sobie swoją zachodnią tożsamość. Istotne jest również, aby członkowie zachodnich cywilizacji zdali sobie sprawę, że ich kultura jest wyjątkowa, ale nie uniwersalna (por. Metzinger 2000, 18). Zachód jest nadal jedną z najsilniejszych grup kulturowych, ale jego siła maleje w porównaniu z innymi grupami kulturowymi (por. Huntington 1996, 28).

Światowy porządek i konflikty

Zachód zmaga się z wewnętrznymi problemami, takimi jak deficyty narodowe czy niski wzrost gospodarczy, dlatego też potęga gospodarcza przesuwa się do Azji Wschodniej (por. Huntington 1996, 128). Równowaga kultur zmieniała się, gospodarka Indii znajdowała się w blokach startowych, a świat islamski był wrogo nastawiony do Zachodu (por. Huntington 1996, 118).

Huntington podkreśla swoje tezy, mówiąc, że modernizacja nie jest synonimem westernizacji (por. Huntington 1996, 113). Modernizacja państw niezachodnich opiera się westernizacji, stawiając na pierwszym planie ich własne wartości kulturowe (por. Metzinger 2000, 17).

Przyszły porządek świata będzie kształtowany przez różne trendy rozwojowe, ponieważ stał się on wielobiegunowy i wielokulturowy (por. Metzinger 2000, 17). Link zaprzecza Huntingtonowi, twierdząc, że różnice niekoniecznie muszą prowadzić do wojen. Niemniej jednak należy spodziewać się wielu konfliktów (por. Link 2001, 38).

Literatura

Gazi, Caglar (1997): The Myth of the War of Civilisations. Zachód przeciwko reszcie świata. Monachium: Marino.

Huntington, Samuel Philips (1996): Clash of Civilisations. Reshaping World Politics in the 21st Century. 5th ed. Monachium/Wiedeń: Europa.

Huntington, Samuel Philips (1993): In the Clash of Civilisations. https://www.zeit.de/1993/33/im-kampf-der-kulturen [14.06.2018].

Link, Werner (2001): The Reordering of World Politics. Podstawowe problemy polityki globalnej u progu XXI wieku. 3rd ed. Monachium: Beck.

Metzinger, Udo M. (2000): The Huntington Debate. Debata na temat „zderzenia cywilizacji“ Huntingtona w dziennikarstwie. Kolonia: SH.