Wrażliwość językowa

Termin wrażliwość językowa opisuje wrażliwe użycie języka. Aby uzyskać bardziej precyzyjną definicję, należy najpierw przyjrzeć się dwóm terminom, które składają się na ten determinujący związek.

Język determinujący jest z jednej strony ważnym narzędziem społeczeństwa, które umożliwia komunikację. Co więcej, według Locke’a jest to „wspólna więź społeczeństwa“ (Locke 1690), która umożliwia ludziom wyrażanie siebie w jakikolwiek sposób. Z perspektywy czasu jest on również określany jako klucz do świata (por. hasło w encyklopedii Język jako klucz do świata). Aby zdefiniować związane z nim podstawowe słowo wrażliwość, odwołamy się tutaj do ogólnie stosowanej definicji, która opisuje ten termin jako wrażliwy i / lub wrażliwy sposób radzenia sobie z czymś (por. Spektrum 2000).

Podsumowując i konkretyzując, wrażliwość językowa definiuje zatem delikatne obchodzenie się z najważniejszymi środkami komunikacji ludzi w celu umożliwienia komunikacji bez nieporozumień i bez problemów dla wszystkich zaangażowanych stron. Podkreśla to znaczenie i niezbędną świadomość tej kwestii w dzisiejszej bardzo zróżnicowanej kulturowo społeczności. Inną ważną cechą jest tutaj konkretnie promowana świadomość języka i ukierunkowana na niego uwaga, która odgrywa ważną rolę w wielu dziedzinach życia (np. w szkole).

Wrażliwość językowa w kontekście szkolnym

Zwłaszcza w szkole, gdzie uczniowie mają przyswajać treści przedmiotowe częściowo poprzez samodzielne czytanie tekstów, zrozumienie języka jest ważnym warunkiem wstępnym zrozumienia zawartych w nim treści, ponieważ „[s]zkolenie mowy i uczenie się przedmiotów […] są ze sobą ściśle powiązane“ (Isselbächer-Giese i in. 2018, 13). Szczególnie w przypadku przedmiotów matematyczno-przyrodniczych język (techniczny i edukacyjny) stanowi duże wyzwanie (por. Trendel / Roß 2018, 9 f.), dlatego też wrażliwe i delikatne podejście nabiera szczególnego znaczenia w tym kontekście.

Aby zapewnić uczniom równe szanse na osiągnięcie dobrych wyników, nauczanie wrażliwe na język jest ogólnie bardzo ważne. Ogólnie oznacza to „różne koncepcje nauczania, które świadomie wykorzystują język jako środek myślenia i komunikowania się“ (Woerfel / Giesau 2018) poprzez pracę z powiązaniem uczenia się językowego i przedmiotowego, o którym mowa w Isselbächer-Giese i in. (por. Isselbächer-Giese i in. 2018). Celem tej koncepcji jest lepsze i uproszczone osiągnięcie celu uczenia się specyficznego dla przedmiotu poprzez świadomość językową i związaną z nią pomoc (por. Woerfel / Giesau 2018).

Według Leisena należy przestrzegać następujących zasad: Pierwszą zasadą jest zmiana form prezentacji, która jest „językowo dydaktycznie przekonująca“ (Leisen 2019) i dzięki której uczącym się oferuje się kilka alternatywnych sposobów zrozumienia treści. Kolejną zaletą tego rozwiązania jest to, że stwarza ono również możliwość nauczenia się, jak samodzielnie językować treści tematyczne. Obliczanie wyzwań językowych, ale także przedmiotowych, stanowi drugą zasadę, która pokazuje, że wymagania w tym obszarze są ustalane „tuż powyżej indywidualnego poziomu językowego“ (Leisen 2019), dzięki czemu uczniowie są zawsze promowani i widzą zachętę do ciągłego uczenia się większej ilości języków. Należy zawsze przyjmować zróżnicowane podejście, ponieważ różni uczniowie wymagają różnego stopnia wsparcia językowego. Jest to również przejście do trzeciej i ostatniej zasady, która odnosi się do narzędzi metodologicznych jako pomocy językowych. Narzędzia te wspierają uczniów w konkretnym „językowym zarządzaniu standardowymi sytuacjami“ (Leisen 2019). Przykłady obejmują pisanie eksperymentu lub poprawne używanie terminów technicznych (por. Leisen 2019).

Podsumowując, można powiedzieć, że rozumienie języka nie może być automatycznie zakładane (przez uczniów), ale musi być promowane. Potrzebne jest wsparcie dla prawidłowego rozumienia języka, które powinno zostać przeniesione nie tylko do szkoły, ale także do wszystkich innych obszarów życia, w których język odgrywa rolę. Wrażliwość językowa (w kontekście szkolnym) powinna mieć duże znaczenie, ponieważ koncepcja ta może być wykorzystywana do wspierania indywidualnych środowisk językowych.

Literatura

Isselbächer-Giese, Annette/ Witzmann, Cornelia/ Königs, Charlotte/ Besuch, Natascha (2018): Stawanie się wrażliwym na język, nauczanie kształtujące język – myślenie o nauczaniu inaczej. W: Trendel, Georg/ Roß, Joachim (red.): SINUS.NRW: Promowanie zrozumienia – projektowanie procesów uczenia się. Rethinking Mathematics and Science. Münster: Waxmann, 13-31. https://www.schulentwicklung.nrw.de/sinus/upload/Phase05/Broschuere/SINUS_Gesamt.pdf [02.10.2019].

Leisen, Josef (2019): Zasady nauczania przedmiotów wrażliwych językowo. http://www.sprachsensiblerfachunterricht.de/prinzipien [02.10.2019].

Locke, John (1690): Esej dotyczący ludzkiego rozumienia. Londyn.

Spectrum (2000): Wrażliwość. https://www.spektrum.de/lexikon/psychologie/sensibilitaet/14089 [01.10.2019].

Trendel, Georg/ Roß, Joachim (2018): Introduction. W: ders. (red.): SINUS.NRW: Promowanie zrozumienia – kształtowanie procesów uczenia się. Ponowne przemyślenie matematyki i nauk przyrodniczych. Münster: Waxmann, 9-11. https://www.schulentwicklung.nrw.de/sinus/upload/Phase05/Broschuere/SINUS_Gesamt.pdf [02.10.2019].

Woerfel, Till / Giesau, Marlis (2018). Nauczanie wrażliwe na język. Kolonia: Mercator-Institut für Sprachförderung und Deutsch als Zweitsprache (Basiswissen sprachliche Bildung). https://www.mercator-institut-sprachfoerderung.de/de/themenportal/thema/%20sprachsensibler-unterricht/ [04.10.2019].