Wielojęzyczność

Wielojęzyczność – lub wielojęzyczność – odnosi się do umiejętności mówienia lub rozumienia kilku (różnych) języków (Duden 2018). „Te różnorodne języki obejmują nie tylko języki urzędowe, ale także języki regionalne, mniejszościowe i migowe, a nawet odmiany językowe, takie jak dialekty“ (Riehl 2014, 9).

Koncepcja skrajnej niejasności

(Ogólny) termin wielojęzyczność wiąże się jednocześnie z różnymi formami nabywania języka w ontogenezie danej osoby, jak również z używaniem go w życiu codziennym, zawodowym i instytucjach (por. tamże, 9). Dlatego w świecie niemieckojęzycznym terminy wielojęzyczność i dwujęzyczność, a także poliglota są często używane synonimicznie. Wskazuje to na płynność i brak jasno określonej definicji tego terminu (por. Petersen 2014, 19). Termin wielojęzyczność charakteryzuje się raczej niejasnością definicyjną, ponieważ obejmuje „nieskończoną liczbę poziomów kompetencji komunikacyjnych“ (Hernig 2005, 163).

Ogólnie rzecz biorąc, wielojęzyczność jest identyfikowana na podstawie czterech kryteriów definicyjnych:

Rodzaj przyswajania

W tym miejscu należy odnieść się do jednoczesnego i sukcesywnego nabywania języka i odpowiednio je rozróżnić. Fazy życia (np. dzieciństwo lub dorosłość) odgrywają decydującą rolę (por. Lüdi/Py 2017, 7; Riehl 2014, 11 i nast.).

Warunki społeczne

To kryterium definicyjne rozróżnia wielojęzyczność indywidualną, społeczną i instytucjonalną (por. Riehl 2014, 12).

Kompetencje

Definicja wielojęzyczności Oksaara (Oksaar 1980, 43) jest często używana i opisywana jako poziom kompetencji: „Wielojęzyczność definiuję funkcjonalnie. Zakłada ona, że w większości sytuacji osoba wielojęzyczna może łatwo przełączać się z jednego języka na drugi, gdy jest to konieczne. Relacje między językami mogą być zupełnie inne – w jednym, w zależności od struktury aktu komunikacyjnego, w tym sytuacji i tematów, można użyć mniej elokwentnego kodu, w drugim bardziej elokwentnego kodu“ (Lüdi/Py 2017, 8).

Konstelacje językowe

Odnosi się to do statusu zaangażowanych języków. Wielojęzyczność charakteryzuje się albo dwoma (lub więcej) w pełni rozwiniętymi językami kulturowymi o międzynarodowym prestiżu, np. niemiecko-rosyjskim, albo językiem o regionalnym, komunikacyjnym promieniu, jak ma to miejsce w przypadku dialektu (por. Lüdi/Py 2017, 6; Riehl 2014, 16 f.).

Od mitu jednojęzyczności

Wielojęzyczność jest często deklarowana jako coś wyjątkowego, podczas gdy jednojęzyczny habitus wydaje się instytucjonalnie zakotwiczony. Jednak w czasach globalizującego się społeczeństwa monolingwizm jest raczej postrzegany jako „rzadkość“ (por. Boschung / Dietrich 2011, III; Riehl 2014, 9 f.). Natarajan mówi nawet o wynalezieniu monolingwistów: „Do dziś jest oczywiste, że wielojęzyczność i wielojęzyczność są rzeczywiście podkreślane w kontekście różnorodności, ale w ramach dominującego myślenia, każdemu człowiekowi przyznaje się tylko jeden język. W ten sposób jednostka nie jest postrzegana jako kompetentna w kilku językach. Osoba wielojęzyczna nie ma zatem możliwości identyfikacji, nazwania i opisu“. (Ziese/Gritschke 2016, 261).

Przyczyny wielojęzyczności są głównie polityczne (np. migracja), ekonomiczne lub historyczne. Rozróżnia się również wielojęzyczność naturalną i zapośredniczoną dydaktycznie.

Literatura

Boschung, Dietrich/ Riehl, Claudia M. (red.) (2011): Historische Mehrsprachigkeit: Workshop of the Centre for Ancient Mediterranean Cultures (ZaKMiRa) and the Centre for Language Diversity and Multilingualism (ZSM) at the University of Cologne, July 2008. Aachen: Shaker.

Duden (2018): Multilingualism | Spelling, Meaning, Definition. https://www.duden.de/rechtschreibung/Mehrsprachigkeit [22.06.2018].

Hernig, Marcus (2005): Niemiecki jako język obcy. Wprowadzenie. Wiesbaden: VS.

Lüdi, Georges/ Py, Bernard (2017): Dwujęzyczność poprzez migrację: wprowadzenie do badania wielojęzyczności na przykładzie dwóch grup imigrantów w Neuchâtel (Szwajcaria). Tybinga: Niemeyer.

Oksaar, Eis (1980): Wielojęzyczność, kontakt językowy i konflikt językowy. W: Nelde, Peter Hans (red.): Sprachkontakt und Sprachkonflikt. Wiesbaden: Franz Steiner.

Petersen, Inger (2014): Writing ability and multilingualism. Berlin: De Gruyter.

Riehl, Claudia M. (2014): Multilingualism: An introduction. Darmstadt: WBG.

Ziese, Maren/ Gritschke, Caroline (2016): Geflüchtete und kulturelle Bildung. Formaty i koncepcje dla nowego obszaru praktyki. Bielefeld: Transcript.