Wiedza rdzenna

Wiedza rdzenna, często określana w literaturze jako wiedza tradycyjna, definiuje „wiedzę na temat leczniczych lub innych użytecznych właściwości różnorodności biologicznej, która często istniała od pokoleń w danej społeczności lub w kilku społecznościach i jest częścią tożsamości kulturowej tych grup“ (von Hahn 2004:,7 f.). Słowo indigenous pochodzi od łacińskiego indu- „jeden“ i -genus „urodzony“ (por. Duden Online). W połączeniu, indigenous oznacza więc tubylca. Nie jest znana jednolita, a przede wszystkim prawna definicja obszarów, na których rozciąga się wiedza rdzenna i praw związanych z jej wykorzystaniem. Niemniej jednak zasadniczo dotyczy ona obszarów „medycyny, rolnictwa, religii, rytuałów i wielu innych“ (Deacon 2012).

Tradycyjne zakorzenienie – cykl

Wiedza rdzenna jest uważana za tradycyjny zbiór wiedzy, który ludy tubylcze gromadziły przez dziesięciolecia poprzez obserwację i doświadczenie. Odgrywa ważną rolę w życiu codziennym, a zwłaszcza w działaniach, ponieważ może wpływać na decyzje jako zbiór wiedzy (por. tamże, 11). Proces ten można porównać do cyklu, w którym wyuczona wiedza jest przekazywana kolejnym pokoleniom (por. Homann 2005, 24). Forma ciągłej transmisji sprzyja rozpowszechnianiu, a także adaptacji tego, czego się nauczono. Głównym tego powodem jest to, że transmisja jest w dużej mierze ustna, a treść może być zmieniana za pomocą języka (por. von Hahn 2004, 9).

Zgodnie z podejściem konstruktywistycznym, tradycyjna wiedza, podobnie jak ogólna wiedza jednostki, stale się zmienia i jest uważana za elastyczny konstrukt. Istniejące warunki środowiskowe mają wpływ na to, że jest ona dostosowana do odpowiednich warunków. W związku z tym rdzenna wiedza nie jest sztywnym bytem, ale zmienną koncepcją, która może istnieć przez kilka stuleci, ale zawsze zachowuje część swojej pierwotnej formy.

„Zachowanie integralności kulturowej“ (ibid.) jest aspiracją rdzennej ludności. Ze względu na jej zmienność konieczne jest zachowanie i ochrona pewnej części tradycji. „Tradycyjna wiedza jest związana z konkretnym kontekstem geograficznym i kulturowym, tak że wiedza nie może być łatwo wykorzystana poza daną społecznością“ (tamże, 14). Bycie geograficznie związanym ze sposobem życia, a jednocześnie z lokalizacją, skutkuje tym, że rdzenna wiedza ma zastosowanie tylko w ograniczonym zakresie lub nawet jest bezużyteczna. Znaczna część takiej wiedzy znajduje się wśród rdzennych mieszkańców, którzy zazwyczaj należą do mniejszości w populacji. Mają oni bliski związek ze swoim środowiskiem.

Status w populacji

Wiedza rdzenna stanowi zbiór tradycyjnej wiedzy dla ogółu populacji, która staje się coraz ważniejsza, zwłaszcza w przemyśle farmaceutycznym. Dotyczy to również innych obszarów. Oprócz korzyści dla ogółu społeczeństwa, istnieją jednak problemy dla rdzennych społeczności. Nie mają one możliwości opatentowania swojej wiedzy, co oznacza, że nie może być ona uważana za dobro o ograniczonej wiedzy i może prowadzić do jej wykorzystywania.

Literatura

Deacon, Harriet (2012): Odkrywanie historii na nowo – niematerialne dziedzictwo kulturowe w RPA.

URL: http://www.goethe.de/ins/za/prj/wom/inw/deindex.htm [02 SIERPNIA 2019].

Dudenredaktion (o. J.): „indigenous“ na Duden online. https://www.duden.de/rechtschreibung/indigen#herkunft [06.08.2019].

Hahn, Anja von (2004): Tradycyjna wiedza społeczności tubylczych i lokalnych między prawami własności intelektualnej a domeną publiczną. Beiträge zum ausländischen öffentlichen Recht und Völkerrecht 170. Berlin/ Heidelberg: Springer.

Homann, Sabine (2005): Indigenous knowledge of Borana pastoralists in natural resource management: a case study from southern Ethiopia. Getynga: Cuvillier.