De term wereldbeeld is afgeleid van de Latijnse term imago mundis (cf. Burger 2006, 2) en beschrijft „een systeem dat de mens is ingeprent door zijn culturele en linguïstische gemeenschap en dat meestal niet door hem wordt gereflecteerd, en dat hem in staat stelt de wereld te kennen, zich erin te oriënteren en omstandigheden te beoordelen volgens bepaalde waarden, maar dat ook de ultieme vragen beantwoordt.“ (Lucas 2009, 39)
In deze context overlapt deze betekenishorizon met het begrip wereldbeeld van Kant. Beide termen worden soms synoniem gebruikt (cf. Berger 2001, 21). Wereldbeeld kan echter ook worden opgevat als een deelverzameling van Weltanschauung (vgl. Lukas 2009, 29 e.v.), die volgens Brugger „niet de ultieme, metafysische vragen stelt over het zijn en de betekenis van de wereld als geheel“ (Brugger 1978, 455).
Primaire en secundaire wereldbeelden
De cognitieve linguïstiek erkent verder het onderscheid tussen een primair – d.w.z. „zuiver linguïstisch“ – wereldbeeld, dat wordt weerspiegeld in lexicale eenheden en grammaticale structuren van een taal, en een secundair wereldbeeld, dat in taal wordt getransporteerd via „sleutelwoorden en culturele concepten; religieuze ideeën; tekstsoorten en literaire genres; de afgebeelde wereld evenals elementen van de lyrische situatie in gedichten“ (Lukas 2009, 39).
Metaforen en wereldbeelden
Aan metaforen wordt een speciale betekenis toegekend voor het bestuderen en begrijpen van wereldbeelden: „De functie ervan is zowel statisch-representatief als dynamisch-formatief: Metaforen zijn zowel representatievormen als beïnvloedende factoren van wereldbeelden.“ (Berger 2001, 69) De term wereldbeeld kan ook zelf als metafoor worden opgevat: „De woordcompositie wereldbeeld is, strikt genomen, een visualisatie van ons begrip van de wereld. In de letterlijke betekenis betekent wereldbeeld de wereld begrepen als een beeld.“ (Albus 2001, 9)
Literatuur
Albus, Vanessa (2001): Weltbild und Metapher – Untersuchungen zur Philosophie im 18. Jahrhundert. Würzburg: Königshausen & Neumann.
Berger, Peter (2001): Computer und Weltbild – Gewennte opvatting over de wereld van computers. Wiesbaden: Westdeutscher Verlag.
Brugger, Walter (1978): Filosofisch Wörterbuch. 15e ed. Freiburg/Basel/Wenen: Herder.
Burger, Dominik (2006): Imago Mundi das Weltbild von der Antike bis zum Mittelalter. Norderstedt: GRIN.
Lukas, Katarzyna (2009): Het wereldbeeld en literaire conventie als determinanten van vertaling, Adam Mickiewicz in Duitstalige overdracht. Berlijn: Frank &Timme.