Wartości

Przewodnik po wartościach. Wartości kształtują tożsamość. „Aby dobrowolnie i swobodnie uznawać i akceptować obce wartości, trzeba mieć własne“. (Schopenhauer 1819)

Wartości można rozumieć jako przekonania lub wytyczne. Według naukowca i psychologa komunikacji Gerharda Maletzke, „[orientacje wartości] leżą u podstaw naszego myślenia, doświadczania, działania […]. Orientacje te są przekazywane z pokolenia na pokolenie w procesie socjalizacji, przy czym zmiany są całkiem możliwe w kontekście zmian społecznych“. (Maletzke 1996, 80)

Kulturowe cechy strukturalne

Wartości działają jak spójna sieć, na którą należy się ukierunkować. Różnica polega na indywidualnej wadze danej kultury (por. Maletzke 1996, 80). Co więcej, w swojej pracy Intercultural Communication, Maletzke opisuje orientacje wartości jako „kulturową cechę strukturalną [której] ludzie stają się świadomi tylko wtedy, gdy spotykają ludzi z innych kultur z ich własnymi orientacjami wartości“. (Maletzke 1996, 80) Uzupełniając to, kulturoznawca Edith Broszinsky-Schwabe podsumowuje wartości jako „idee celów życia indywidualnego lub społecznego [które] wyzwalają postawy, działania i plany“. (Broszinsky-Schwabe 2011, 177).

W swoim artykule Values and Morals Lutz H. Eckensberger wskazuje, że koncepcje wartości można wyjaśnić w kategoriach psychologii rozwojowej. Już Jean „Piaget (1954) pokazuje w ostrej analizie związku między poznaniami, emocjami i ocenami, że odnoszą się one do siebie w kategoriach psychologii rozwojowej. […] Odwracalność operacyjna („konkretne operacje“) umożliwia uczucia normatywne i jest przez nie zasilana; odpowiada treści wartości“. (Eckensberger 2007, 511)

Zmiana wartości

Według Maletzke, chociaż orientacje wartości są zasadniczo stałe, zauważa on jednak, że podobnie jak kultury, wartości również stopniowo zmieniają się i przekształcają w czasie (por. Maletzke 1996, 89). Jest to widoczne w „młodszym pokoleniu [które] wykazuje tendencję do większej aktywności, kreatywności i samostanowienia. Spontaniczność, doświadczenie, wolność, osobista komunikacja zyskują na znaczeniu, podczas gdy znormalizowane i nawykowe zachowanie spada“. (Maletzke 1996, 89) W przeciwieństwie do tego, w Trzecim Świecie następuje jednoczesna zmiana orientacji na wartości. Maletzke krytykuje przede wszystkim napływ technologii, mediów i nowoczesnych struktur społecznych, które zawierają zachodnie wartości, takie jak „pracowitość, porządek, punktualność [i] niezawodność“ (Maletzke 1996, 89), tym samym „niszcząc“ tradycyjne formy kulturowe. Zmiany takie jak te „prowadzą do asymilacji kulturowej na całym świecie, do „amerykanizacji“ lub „westernizacji““. (Maletzke 1996, 90)

Koncepcje wartości i nieporozumienia

W swojej książce Intercultural Communication Broszinsky-Schwabe wyjaśnia, że wartości są ściśle związane z rozwojem tożsamości i charakteryzują się cechami różnych kultur. Autorka rozróżnia wartości materialne (bogactwo, pieniądze, posiadłości), społeczne (rodzina, społeczność), moralne/etyczne (honor, duma, sprawiedliwość) i religijne (zasady religijne, zaniechania).

Istotne dla poszczególnych kultur są ich różne wartości. Na przykład kultury zachodnie mają tendencję do materialistycznego stylu życia, podczas gdy w regionach islamskich najważniejsze są wartości etyczne i religijne. Kiedy ludzie z różnych kultur komunikują się lub działają razem, mogą pojawić się nieporozumienia, a nawet poważne konflikty z powodu różnych orientacji wartości (por. Broszinsky-Schwabe 2001, 177).

Instytucjonalne przekazywanie wartości

Ponadto Broszinsky-Schwabe wyjaśnia, w jakim stopniu wartości są przekazywane za pośrednictwem różnych instytucji. Podstawowe wartości są przekazywane w rodzinie lub wspólnocie społecznej. Państwo z kolei dąży do przekazywania wartości narodowych (miłość do kraju, obrona kraju) za pośrednictwem instytucji edukacyjnych. Ponadto społeczeństwa o intencjach ideologicznych (determinizm, pozytywizm, nihilizm itp.) reprezentują i rozpowszechniają korzystne lub niekorzystne, brutalne wartości. Kościół może być wymieniony jako ostatnia ważna instytucja przekazująca wartości (por. Broszinsky-Schwabe Jahr, 178 f.). Według Broszinsky-Schwabe, religie z ich tradycjami mają wpływ na różne „cele i praktyki życiowe wielu milionów ludzi na świecie. Te orientacje wartości determinują zachowanie wobec sił nadprzyrodzonych, natury i innych ludzi“. (Brosziński-Schwabe 2011, 179).

Literatura

Broszinsky-Schwabe, Edith (2011): Komunikacja Międzykulturowa. Nieporozumienia – Zrozumienie. Wiesbaden: Springer.

Eckensberger, Lutz H. (2007): Values and morals. In: Straub, Jürgen/ Weidemann, Arne/ Weidemann, Doris (eds.): Handbuch interkulturelle Kommunikation und Kompetenz. Podstawowe pojęcia – teorie – obszary zastosowań. Stuttgart: Metzler, 505-515.

Maletzke, Gerhard (1996): Komunikacja międzykulturowa. O interakcji między ludźmi różnych kultur. Opladen: Westdeutscher.

Schopenhauer, Arthur (1819): Świat jako wola i wyobraźnia. Lipsk: Brockhaus.