Transkulturowość

Termin transkulturowość jest koncepcją społeczną w kulturoznawstwie, która – pierwotnie używana w krajach łacińskich i angloamerykańskich – coraz częściej pojawia się w dyskursie europejskim (por. Lüsebrink 2012, 19). Pochodząca od łacińskiego trans „ponad, poza“ i cultus „kultywowany, wypracowany“, transkulturowość opisuje zjawiska i procesy przekraczania granic kulturowych, które mogą prowadzić do złagodzenia lub zniesienia granic kulturowych (por. Richter 2011, 27).

Transkulturowość według Welscha

„Pojęcie transkulturowości oznacza ten zmieniony stan kultur i próbuje wyciągnąć z niego niezbędne koncepcyjne i normatywne konsekwencje“ (Welsch 1995, 42). Filozof Wolfgang Welsch zdefiniował i ukuł termin transkulturowości dla świata niemieckojęzycznego po raz pierwszy w latach 90-tych: „Nasze kultury de facto już dawno przestały przyjmować formę jednorodności i odrębności, ale charakteryzują się mieszanką i przenikaniem się aż do samego rdzenia. Nazywam tę nową formę kultur transkulturową, ponieważ wykracza ona poza tradycyjną koncepcję kultury i przekracza tradycyjne granice kulturowe. Pojęcie transkulturowości ma na celu wydobycie na światło dzienne tej zmienionej konstytucji kulturowej“ (Welsch 1997, 4). W ten sposób po raz pierwszy stworzył koncepcję kultury o charakterze sieciowym, w przeciwieństwie do wcześniejszych, monolitycznych podejść.

Wewnętrzna pluralizacja i zewnętrzne przekraczanie granic

W przeciwieństwie do wielokulturowości i międzykulturowości, termin transkulturowość nie opisuje ani „życia obok siebie“, ani „życia razem“. Procesy transkulturowe generują raczej nowe cechy kultury poprzez wzajemne wpływy, które przejawiają się w jednostce w postaci wielu tożsamości kulturowych (por. Otiz 1947, 97 i nast.). Często, choć niekoniecznie, procesy transkulturowe rozwijają dynamikę międzykulturową do integracyjnej (por. Lüsebrink 2012, 20).

Transkulturowość rozumie kultury bardziej jako rozproszone, wzajemnie na siebie wpływające i zmieniające się systemy reguł niż jako statyczne, geopolitycznie ograniczone porządki.

Literatura

Otiz, Fernando (1947): Społeczne zjawisko „Transkulturacji“ i jego Znaczenie. W: ders. (red.): Cuban Counterpoint. Tobacco and Sugar. Durham/Londyn: Duke University Press, 97-103.

Lüsebrink, Hans-Jürgen (2012): Intercultural Communication. Interaction, Foreign Perception, Cultural Transfer. Stuttgart: J. B. Metzler.

Richter, Nina (2011): Third Culture Kids. Transcultural Childhood and Youth Experiences. Marburg: Tetum.

Welsch, Wolfgang (1995): Transculturality. O zmieniającej się konstytucji współczesnych kultur. W: Institute for Foreign Cultural Relations (red.): Migration and Cultural Change. Focus of the Journal for Cultural Exchange. Vol. 1/45, Stuttgart, 39-44. http:// www.forum-interkultur.net/fileadmin/user_upload/pdf (2006).

Welsch, Wolfgang (1997): Die veränderte Verfassung heutiger Kulturen.