Transculturaliteit

De term transculturaliteit is een maatschappelijk concept in cultuurstudies dat – oorspronkelijk gebruikt in Latijns- en Anglo-Amerikaanse landen – steeds meer zijn weg vindt naar het Europese discours (vgl. Lüsebrink 2012, 19). Afkomstig van het Latijnse trans „over, voorbij“ en cultus „gecultiveerd, bewerkt“, beschrijft transculturaliteit fenomenen en processen van culturele grensoverschrijding die kunnen leiden tot het verzachten of oplossen van culturele grenzen (vgl. Richter 2011, 27).

Transculturaliteit volgens Welsch

„Het begrip transculturaliteit duidt deze veranderde toestand van culturen aan en probeert er de nodige conceptuele en normatieve consequenties uit te trekken“ (Welsch 1995, 42). De filosoof Wolfgang Welsch definieerde en definieerde het begrip transculturaliteit voor het eerst in de jaren 1990 voor de Duitstalige wereld: „Onze culturen hebben de facto allang niet meer de vorm van homogeniteit en afgescheidenheid, maar worden gekenmerkt door vermenging en vervlechting tot in de kern. Ik noem deze nieuwe vorm van culturen transcultureel omdat ze het traditionele concept van cultuur overstijgt en de traditionele culturele grenzen als vanzelfsprekend overschrijdt. Het begrip transculturaliteit probeert deze veranderde culturele constitutie aan het licht te brengen“ (Welsch 1997, 4). Hij stelde daarmee voor het eerst een cultuurconcept vast met een netwerkkarakter, in tegenstelling tot eerdere, monolithische benaderingen.

Interne pluralisering en externe grensoverschrijding

In tegenstelling tot multiculturalisme en interculturalisme beschrijft de term transculturaliteit noch ’naast elkaar leven‘ noch ’samenleven‘. Transculturele processen genereren veeleer nieuwe culturele kwaliteiten door wederzijdse beïnvloeding, die zich in het individu manifesteren in de vorm van meervoudige culturele identiteiten (vgl. Otiz 1947, 97 e.v.). Vaak, maar niet noodzakelijk, ontwikkelen transculturele processen een interculturele tot integratieve dynamiek (vgl. Lüsebrink 2012, 20).

Transculturaliteit begrijpt culturen eerder als diffuse, wederzijds beïnvloedende en veranderende systemen van regels dan als statische, geopolitiek afgebakende ordeningen.

Literatuur

Otiz, Fernando (1947): Het sociale fenomeen „Transculturatie“ en het belang ervan. In: ders. (red.): Cubaans contrapunt. Tabak en suiker. Durham/ Londen: Duke University Press, 97-103.

Lüsebrink, Hans-Jürgen (2012): Interculturele communicatie. Interactie, vreemde perceptie, culturele overdracht. Stuttgart: J. B. Metzler.

Richter, Nina (2011): Kinderen van derde culturen. Transculturele kinder- en jeugdervaringen. Marburg: Tetum.

Welsch, Wolfgang (1995): Transculturaliteit. Over de veranderende constitutie van hedendaagse culturen. In: Instituut voor Buitenlandse Culturele Betrekkingen (red.): Migratie en Culturele Verandering. Focus van het Tijdschrift voor Culturele Uitwisseling. Vol. 1/45, Stuttgart, 39-44. http:// www.forum-interkultur.net/fileadmin/user_upload/pdf (2006).

Welsch, Wolfgang (1997): Die veränderte Verfassung heutiger Kulturen.