Thuisland

Thuis vormt „een duizelingwekkend, cultureel fenomeen dat betekenislagen uit vele eeuwen met zich meevoert“ (Kazal 2005, 61). De term heeft complexe connotaties door zijn gebruik (vgl. Kühne/Schönwald 2015, 101-104). Het heeft zich ontwikkeld uit het Oudhoogduitse woord heimuoti en staat voor „land, deel van het land of plaats waar men [geboren en] opgegroeid is of zich thuis voelt door permanente bewoning“ (Duden online) voor de relatie tussen mensen en een territoriaal gebied of de daar heersende waarden en normen (vgl. Kühne/Schönwald 2015, 101-106).

Over de historische ontwikkeling van de term

Met betrekking tot de historische context is voor Kühne en Schönwald „Heimat, vooral in de terugblik op de 20e eeuw, geenszins een ongevaarlijk begrip gebleken“ (Kühne/ Schönwald 2015, 104). In dit verband stelt Lobensommer dat het gebruik van de term „tussen 1945 en het midden van de jaren zeventig in de amusementsliteratuur vooral in de betekenis van een nostalgische herinnering, een onbereikbare utopie, die zich ontdaan heeft van politieke connotaties“ (Lobensommer 2010, 75-76). Hier verwijst hij naar auteurs als Siegfried Lenz en Günter Grass (cf. Lobensommer 2010, 75-76).

De zeer enge definitie van thuis tot 1959 in relatie tot een lokaal gebied en de daar heersende opvattingen en tradities werd vervangen door de omschrijving van meerdere plaatsen of grotere gebieden (vgl. Lobensommer 2010, 75). Deze ontwikkeling van het loskomen van een sterk afbakenend concept van thuisland ging gestaag door. Volgens Pazarkaya werd in 1986 „thuis […] [gevonden] in zichzelf, wat leidt tot een internalisering van thuis, een subjectivering die voortdurend nieuwe thuis kan creëren door het verwerven van vrienden, positieve gevoelens“ (Lobensommer 2010, 79).

Thuis in een geglobaliseerde wereld

In de wereld van vandaag beleeft het begrip thuis een renaissance in de context van de steeds sterker uitgesproken globalisering en de daarmee gepaard gaande „decentralisatie van de leefwereld van veel mensen“ (Kühne/Schönwald 2015, 101-106) met betrekking tot het verlangen naar een „herlocatie“ (Kühne/Schönwald 2015, 101-106) in een vertrouwde leefwereld. De term wordt vaak gebruikt als synoniem voor een „regionale identiteit“ (Kühne/Schönwald 2015, 101-106). Dit komt onder andere tot uiting in de sociale dimensie in de vorm van familie en vriendenkring met een „onbetwistbaar geaccepteerd geheel van rollen, waarden en normen“ (Kühne/ Schönwald 2015, 101-106), wat in veel gevallen ook resulteert in de dimensie van uitsluiting en marginalisering van andere mensen en/of culturen.

Andere aspecten in deze context zijn tijd („romantiserende herinnering aan het eigen verleden“) (Kühne/Schönwald 2015, 101-106) en de dimensies van plaats in de vorm van „landschap als natuurlijk en cultuurlandschap“ (Schreiber 2012, 3) en „decomplexisering“ (Kühne/Schönwald 2015, 101-106).

Thuisland en migratie

Tegen de achtergrond van migratie vormt het begrip thuisland de aanleiding voor een controversieel (thuisland)debat, omdat veel ‚autochtone‘ mensen vrezen voor een verlies aan cultuur en daarmee voor een verlies aan macht van hun waardenkorset (vgl. Kühne/ Schönwald 2015, 101-106). Ze definiëren de veronderstelde ‚juiste‘ cultuur en daarmee het behoren tot de samenleving door „het ‚juiste‘ dialect, de ‚juiste‘ etniciteit (gedocumenteerd door de plaatsgebondenheid van voorouders), heteroseksualiteit, de ‚juiste‘ religie evenals de beoefening van lokale en regionale tradities (niet de cognitieve kennis daarover!)“. (Kühne/Schönwald 2015, 101-106).

Literatuur

Dudenredaktion (o. J.): „Heimat“ auf Duden online. https://www.duden.de/rechtschreibung/Heimat [25.06.2018].

Kazal, Irene (2005): „Sozialistische Heimat DDR. Landschap, natie en klasse in het vaderlanddebat van de jaren 1950“. In: Kazal, I./ Voigt, A./ Weil, A./ Zutz, A. (eds.): Kulturen der Landschaft. Ideeën over het culturele landschap tussen traditie en modernisering. Berlijn, 59-80.

Kühne, Olaf/ Schönwald, Antje: Identität, Heimat sowie In- und Exklusion: Aspekte der sozialen Konstruktion von Eigenem und Fremdem als Herausforderung des Migrationszeitalters. https://www.econstor.eu/bitstream/10419/111036/1/ab_013_08.pdf [25.6.2018].

Lobensommer, Andrea (2010): De zoektocht naar thuis. Pogingen tot concepties van thuis in prozateksten tussen 1989 en 2001. München: Diss. masch.

Schreiber, Wilfried E. (2012): Heimat verorten: Heimat aus der Sicht eines Geographen – In: Neue Didaktik 1, pp. 1-6. https://www.pedocs.de/volltexte/2015/10068/pdf/NeueDidaktik_1_2012_Schreiber_Heimat_verorten.pdf [25.06.2018].