Taalverwerving

Taalverwerving – of taalontwikkeling – verwijst naar het proces van het leren van een nieuwe taal. Tijdens dit proces worden de eigen regels van de taal op het gebied van uitspraak, grammatica en woordenschat verworven (cf. Metzler Lexikon Sprache 2016, 639).

Moedertaalverwerving/eerste taalverwerving

Om een taal ‚correct‘ te spreken, is het niet nodig om de regels ervan te kunnen benoemen. Het is voldoende als het gebruikt kan worden. Sprekers doen dit meestal automatisch als ze in hun moedertaal spreken – ook wel eerste taal genoemd.

Wanneer een jong kind leert spreken, begint het de talen om zich heen te verwerven. Dit wordt ongecontroleerde taalverwerving genoemd. Het kind krijgt de regels van de taal niet expliciet te horen, maar vormt ze zelf (zie Metzler Lexikon Sprache 2016, 639 e.v.).

Om dit te doen, vormt een kind een „mentaal schema“ (Bickes/Pauli 2009, 34): Het draagt reeds bekende regels over op andere woorden. Een voorbeeld hiervan is de verleden tijd, die ook wel de eenvoudige verleden tijd wordt genoemd. Een werkwoord in de verleden tijd kan zwak gevormd worden, bijv. zeggen – ik zei, of sterk, bijv. zingen – ik zong. Kinderen leren eerst het schema om zwakke vormen zoals ik zei te vormen. Dit schema wordt overgedragen op andere werkwoorden. Op deze manier worden overgeneraliseerde uitingen zoals singen – ich singte gevormd, die zelfs na correctie gebruikt blijven worden. Dit laat zien hoe stevig het mentale schema is verankerd in het kind. Zodra ze de verleden tijd van sterke werkwoorden begrijpen, gebruiken ze de grammaticaal correcte vorm (zie Bickes/Pauli 2009, 34).

Dubbele eerste taalverwerving

Een persoon kan niet slechts één maar ook meerdere moedertalen hebben. Als een kind op driejarige leeftijd twee of meer omringende talen tegelijk leert, spreekt men van dubbele eerste taalverwerving (vgl. Bickes/Pauli 2009, 92).

Tweede taalverwerving

Wanneer een kind van drie jaar of ouder een nieuwe taal leert, kunnen twee soorten taalverwerving worden onderscheiden. Het kind kan de nieuwe taal op dezelfde manier leren als de eerste taal/talen.

In dit geval is de verwerving ongecontroleerd. In dit geval wordt de geleerde taal dagelijks gebruikt in het dagelijks leven omdat het bijvoorbeeld de nationale taal is. De taal wordt niet in een cursus geleerd, maar bijvoorbeeld in gesprekken met vrienden, schoolgenoten of collega’s. Dit proces wordt tweede taalverwerving genoemd. Dit proces wordt tweede taalverwerving genoemd. (Zie Bickes/Pauli 2009, 92 e.v.).

Verwerving van vreemde talen

Een andere mogelijkheid is dat sprekers vertrouwd zijn met de regels van een taal. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer deze taal op school of in cursussen wordt geleerd. Dit wordt gecontroleerde verwerving van een vreemde taal genoemd (cf. Metzler Lexikon Sprache 2016, 639).

Bij het leren van een vreemde taal valt op dat deze normaal gesproken niet in alledaagse gesprekken wordt geleerd. In plaats daarvan worden gesprekken geïntroduceerd door middel van taken. De lessen worden meestal in de moedertaal van de leerlingen gegeven, niet in de vreemde taal (vgl. Bickes/Pauli 2009, 92 e.v.).

Immersieve taalverwerving

Niet alle vreemdetalenonderwijs volgt hetzelfde patroon. Immersief onderwijs wordt ook wel aangeduid met de term „taalbad“ (Stebler 2010, 21). Deze term verwijst naar een vorm van vreemdetalenonderwijs waarbij de focus niet ligt op het aanleren van de eigen regels van de taal. In plaats daarvan krijgen de leerlingen onder andere les over de inhoud van andere vakken. De lessen vinden plaats in de te leren vreemde taal.

Er worden hoge verwachtingen gesteld aan immersief onderwijs. Het moet de leerlingen helpen hun vreemde taal te verbeteren, maar tegelijkertijd ook aspecten als intercultureel onderwijs en toenadering bevorderen (zie Stebler 2010, 21 e.v.).

Literatuur

Andresen, Helga (2016): Taalverwerving. In: Glück, Helmut/ Rödel, Michael (eds.): Metzler Lexikon Sprache. 5th ed. Stuttgart: J. B. Metzler, 639 f..

Bickes, Hans/ Pauli, Ute (2009): Eerste en tweede taalverwerving. Paderborn: Fink.

Stebler, Rita (2010): Context en stand van onderzoek. In: Stebler, Rita/ Maag Merki, Katharina (eds.): Zweisprachig lernen. Processes and Effects of an Immersive Educational Course at Gymnasien. Münster: Waxmann, 13-23.