Światopogląd

Termin światopogląd pochodzi od łacińskiego terminu imago mundis (por. Burger 2006, 2) i opisuje „system odciśnięty na człowieku przez jego wspólnotę kulturową i językową i zwykle przez niego nie odzwierciedlony, który pozwala mu poznać świat, zorientować się w nim i ocenić okoliczności zgodnie z pewnymi wartościami, ale także odpowiada na ostateczne pytania“. (Luke 2009, 39)

W tym kontekście horyzont znaczeniowy pokrywa się z pojęciem światopoglądu ukutym przez Kanta. Oba terminy są czasami używane synonimicznie (por. Berger 2001, 21). Jednak światopogląd może być również rozumiany jako podzbiór Weltanschauung (por. Lukas 2009, 29 f.), który według Bruggera „nie stawia ostatecznych, metafizycznych pytań o byt i znaczenie świata jako całości“ (Brugger 1978, 455).

Pierwotne i wtórne światopoglądy

Językoznawstwo kognitywne uznaje ponadto rozróżnienie między światopoglądem pierwotnym – tj. „czysto językowym“ – który znajduje odzwierciedlenie w jednostkach leksykalnych i strukturach gramatycznych języka, a światopoglądem wtórnym, który jest przenoszony w języku poprzez „słowa kluczowe i pojęcia kulturowe; idee religijne; typy tekstów i gatunki literackie; świat przedstawiony, a także elementy sytuacji lirycznej w wierszach“ (Lukas 2009, 39).

Metafory i światopoglądy

Metaforze przypisuje się szczególne znaczenie dla badania i rozumienia obrazów świata: „Jej funkcja jest zarówno statyczno-reprezentatywna, jak i dynamiczno-formatywna: Metafory są zarówno formami reprezentacji, jak i czynnikami wpływającymi na światopoglądy“. (Berger 2001, 69) Termin obraz świata może być również rozumiany jako metafora sama w sobie: „Słowo składające się na obraz świata jest, ściśle mówiąc, wizualizacją naszego rozumienia świata. W dosłownym znaczeniu obraz świata oznacza świat rozumiany jako obraz“. (Albus 2001, 9)

Literatura

Albus, Vanessa (2001): Weltbild und Metapher – Untersuchungen zur Philosophie im 18. Jahrhundert. Würzburg: Königshausen & Neumann.

Berger, Peter (2001): Computer und Weltbild – Zwyczajowa koncepcja świata komputerów. Wiesbaden: Westdeutscher Verlag.

Brugger, Walter (1978): Philosophisches Wörterbuch. 15th ed. Freiburg/Bazylea/Wiedeń: Herder.

Burger, Dominik (2006): Imago Mundi das Weltbild von der Antike bis zum Mittelalter. Norderstedt: GRIN.

Lukas, Katarzyna (2009): Światopogląd i konwencja literacka jako wyznaczniki przekładu, Adam Mickiewicz w przekazie niemieckojęzycznym. Berlin: Frank & Timme.