Sekularyzacja

Termin sekularyzacja nie jest jasno zdefiniowany, ale jest kwestionowany. Pochodzi od łacińskiego słowa saeculum i oznacza „wiek“, „stulecie“, ale także „świat“ lub „światowy (umysł)“ (DWDS 2019). Jednym z możliwych opisów jest sekularyzacja jako światopogląd, w którym idea Boga jako siły kierującej „została zastąpiona ideą, w której sam człowiek jest źródłem, podstawą i standardem wiedzy i działania“ (Raes 1986, 31). Sekularyzacja oznacza zatem, że „kościoły nie oferują już duchowego autorytetu, który reguluje struktury społeczne jako całość“ (Valadier 1986, 35), ale „człowiek […] staje się miarą wszystkich rzeczy“ (Schrey 1981, 4). Taka jest sytuacja w dzisiejszych Niemczech, a także w większości uprzemysłowionych krajów świata. „Nasza kultura opiera się na nowoczesnych naukach przyrodniczych i znajduje w nich swój wyraz“ (Raes 1986, 13).

Początki sekularyzacji

Nie należy zapominać, że „nasze współczesne społeczeństwo nie jest bynajmniej w trakcie procesu sekularyzacji dopiero teraz“ (Raes 1986, 13). „Od czasów renesansu nie jest już oczywiste, że władza świecka znajduje swoje uzasadnienie w religii“ (Valadier 1986, 37). Już od czasu rozwoju nauk, które przeciwstawiają zwykłą wiarę czemuś innemu, sekularyzacja również się rozwija. „Wyjaśniające modele świata oparte na naukach przyrodniczych […] istnieją […] od trzech i pół wieku“ (Raes 1986, 14). Były one dalej rozwijane i pogłębiane, a od „XIX wieku […] cała postrzegalna zmysłowo rzeczywistość, w tym sam człowiek, stała się przedmiotem analizy naukowej“ (Raes 1986, 14).

W końcu nauka osiąga tak wysoki status, że „[wszystko], czego nie można udowodnić naukowo […], jest systematycznie odrzucane i eliminowane“ (Raes 1986, 17 f.). Sekularyzacja, na przykład, może być postrzegana jako „rezultat relacji człowieka z człowiekiem i z naturą“ (Valadier 1986, 36). Religia nie jest do tego konieczna, ale „antropologia zajmuje miejsce teologii“ (Schrey 1981, 4).

Jednak z biegiem czasu sekularyzacja zawsze napotykała opór i była kształtowana przez wiele wydarzeń historycznych (por. Schrey 1981, 2). Na przykład, niektórzy ludzie czuli się zagrożeni utratą rzekomo absolutnej pewności „prawdy wiary“ (por. Schrey 1981, 1 i nast.). Ponadto sama sekularyzacja również uległa zmianie, np. Schrey opisuje: „Sekularyzacja jako sekularyzacja koncepcji chrześcijańskich zamienia się w sekularyzm jako odwrócenie się od chrześcijańskiego pochodzenia“. (Schrey 1981, 5)

Dzisiejsze wartości i normy

Sekularyzacja społeczeństwa nie oznacza, że jest ono wolne od wartości i norm. Nawet w kontekście niereligijnym „to, co jest uznawane, zalecane, szanowane i […] staje się standardem podejmowania decyzji i orientacji w działaniach społecznych“ (Raes 1986, 27). Istnieją więc zasady społeczne nawet tam, gdzie dominuje sekularyzacja. Sekularyzacja spowodowała, że „te wartości społeczne są wyraźnie traktowane priorytetowo“ (Raes 1986, 28) w stosunku do wartości religijnych. Te wartości społeczne nie są nadawane przez siłę wyższą, ale są w pewnym sensie „porozumieniem obywateli“ (Valadier 1986, 36). W rezultacie społeczeństwo ludzkie znajduje się obecnie w „ciągłym konflikcie o wspólne podstawy działania“ (Valadier 1986, 40). Jest to również widoczne w dzisiejszym społeczeństwie, które „jest już wyraźnie wynikiem sekularyzacji“ (Raes 1986, 33).

Jednak nie wszystkie religie po prostu zniknęły. Religie są nadal obecne, ale zostały i są „relegowane do sfery prywatnej jednostki lub rodziny“ (Raes 1986, 11). W ten sposób, spowodowany sekularyzacją, nie mają już bezpośredniego wpływu na państwo i politykę.

Literatura

DWDS – Digitales Wörterbuch der deutschen Sprache (red.): Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. https://www.dwds.de/wb/s%25C3%25A4kularisieren [02.02.2019].

Raes, Jean (1986): Sekularyzacja. W: Kerber, Walter (red.): Secularisierung und Wertewandel. Analizy i refleksje na temat sytuacji społecznej w Europie. Monachium: Peter Kindt, 11-34 (= Fragen einer neuen Weltkultur. Publications of the Research and Study Project of the Rottendorf Foundation at the School of Philosophy, tom 2).

Schrey, Heinz-Horst (1981): Wprowadzenie. W: ders. (Ed.): Secularisation. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1-48 (= Wege der Forschung, Vol. CDXXIV).

Valadier, Paul (1986): Krytyczne pytania dotyczące sekularyzacji. W: Kerber, Walter (red.): Secularisierung und Wertewandel. Analizy i refleksje na temat sytuacji społecznej w Europie. Monachium: Peter Kindt, 35-52 (= Fragen einer neuen Weltkultur. Publikacje Projektu Badań i Studiów Fundacji Rottendorf w Szkole Filozoficznej, tom 2).