Seksizm

Seksizm
Termin seksizm może pochodzić od słowa sex, które jest również używane jako określenie płci, sexus (por. Duden, Sex). Seksizm jest różnie postrzegany i definiowany, do definicji przypisuje się takie pojęcia jak gender, feminizm czy dyskryminacja.

Definicje

1. „idea, że jedna płeć jest z natury lepsza od drugiej, oraz [dlatego uważana za uzasadnioną] dyskryminacja, ucisk, degradacja, niekorzystne traktowanie ludzi, zwłaszcza kobiet, ze względu na ich płeć“ (Duden, Seksizm)

2. „Seksizm definiuje się jako indywidualne postawy i zachowania lub praktyki instytucjonalne i kulturowe, które albo odzwierciedlają negatywną ocenę osoby ze względu na jej płeć, albo utrwalają nierówny status kobiet i mężczyzn w społeczeństwie“ (Becker 2014).

Formy przejawiania się

Seksizm można podzielić na pięć form przejawiania się, z których większość może być popełniana zarówno przez mężczyzn, jak i kobiety. Ponadto seksizm może być zróżnicowany w swoim wyglądzie w zależności od tego, czy jest negatywną czy pozytywną formą seksizmu:

1. „Tradycyjny jawny seksizm (Benokratis/Feagin 1995) opiera się na trzech kryteriach: „(a) zgodnym ze stereotypami podkreślaniu różnic między płciami, (b) niższości kobiet (w stosunku do mężczyzn) i (c) popieraniu konwencjonalnych ról płciowych“ (Eckes 2010, 183)“ (Thiele).

2. „Neoseksizm definiuje się jako konflikt pomiędzy wartościami egalitarnymi (kobiety i mężczyźni powinni być traktowani równo) a negatywnymi emocjami wobec kobiet.“ (Becker 2014). Forma ta wyraża się w „1) zaprzeczeniu ciągłej dyskryminacji […] 2) oporze wobec rzekomych przywilejów kobiet […] oraz 3) odrzuceniu żądań równego traktowania“ (Becker 2014).

3.Seksizm ambiwalentny nie rozumie seksizmu jako wyłącznie negatywnego, ale wymienia także pewne pozytywne aspekty. Ambiwalentny seksizm obejmuje zarówno seksizm wrogi, jak i życzliwy.

4.Wrogi seksizm to pogląd, że mężczyźni powinni mieć wyższy status niż kobiety. Towarzyszy temu obawa, że kobiety zdobędą większą władzę i kontrolę nad mężczyznami. Ta forma „jest więc skierowana głównie przeciwko nietradycyjnym typom kobiet, takim jak feministki i kobiety robiące karierę.“ (Becker 2014)

5.Dobrotliwy seksizm odnosi się do aspektu protekcjonalności i rycerskości w relacjach między kobietami i mężczyznami. Zgodnie z nią mężczyzna chce pomóc kobiecie np. w zadaniach, które mogłyby być dla niego łatwiejsze, a swoje działania uzasadnia tym, że kobieta nie musi zajmować się daną czynnością (por. Becker 2014).

Seksizm dzisiaj

Wiele osób nie postrzega dziś seksizmu tak mocno. Zakładają, że równość jest już w pełni akceptowana i realizowana w naszym społeczeństwie. Przyglądając się statystykom na ten temat (por. Tagesschau, Gender Pay Gap, 2019), staje się jasne, że choć pozycja kobiet w społeczeństwie uległa poprawie, to nadal nie jest równa pozycji mężczyzn. Widać to na przykład w tym, że kobiety zarabiają mniej niż mężczyźni na stanowiskach kierowniczych lub w rozpowszechnianiu stereotypów dotyczących płci poprzez media i reklamy.

„Tego rodzaju uprzedmiotawiająca, hiperseksualna i dewaluująca reklama [również] kryje w sobie wielkie niebezpieczeństwo. Dewaluacja i dehumanizacja grupy ludności prowadzi bowiem do tego, że bezpośrednia dyskryminacja i przemoc fizyczna wobec niej staje się bardziej tolerowana.“ (Domscheit-Berg 2015, 48)

Często przyjmuje się, że seksizm dotyka tylko kobiety. Powiązanie z feminizmem przyczynia się do tego nieporozumienia. W rzeczywistości dotyczy to więcej kobiet niż mężczyzn, ale nie tylko. W reklamach i w życiu codziennym seksistowskie przedstawienia lub działania dotyczą wszystkich płci.

Kontekst kulturowy

Seksizm jest jednym z największych obszarów, w których kraje i kultury różnią się między sobą. Świadomość tego ma wiele różnych poziomów. W Niemczech feminizm i równouprawnienie są tematem od dawna. Kobietom można teraz przyznać prawie wszystkie prawa i możliwości, jakie mają mężczyźni. Z kolei ciekawe jest spojrzenie na Arabię Saudyjską: tam kobiety mogą prowadzić samochód dopiero od 2017 roku i nie cieszą się takimi samymi przywilejami jak mężczyźni. Wizerunek kobiet odpowiada przestarzałemu dla nas wzorcowi.

W Meksyku bycie biednym, kobietą i rdzennym oznacza bycie osobą mało znaczącą, „chociaż artykuł czwarty meksykańskiej konstytucji mówi o równości wobec prawa dla wszystkich urodzonych w Meksyku. Ale populacje etniczne bynajmniej nie są równe wobec prawa, podobnie jak płcie i klasy społeczne – praktyka zadaje kłam temu twierdzeniu.“ (Montes 2004)

Kontrruchy

Seksizm coraz częściej prowadzi do molestowania seksualnego, gwałtów i catcalling. Istnieją ruchy i kampanie przeciwko tym napaściom, które wspierają osoby poszkodowane i chcą edukować w tych kwestiach. Przykładem tego jest kampania metoo, która po raz pierwszy została zapoczątkowana w 2006 roku przez aktywistkę Taranę Burke. W 2017 roku hashtag #metoo rozprzestrzenił się w mediach społecznościowych, a wiele celebrytek również wypowiedziało się na temat swoich doświadczeń związanych z molestowaniem seksualnym, napaścią i gwałtem. Feminizm to także forma ruchu przeciwko seksizmowi. Feministki* walczą o równe prawa dla kobiet i dziewcząt.

Literatura:

Becker, Julia C. (2014): Subtile Erscheinungsformen von Seximus. https://www.bpb.de/apuz/178674/subtile-erscheinungsformen-von-sexismus#footnode1-1.

Domscheit-Berg, Anke (2015): Ein bisschen gleich ist nicht genug. Warum wir von Geschlechtergerechtigkeit noch weit entfernt sind. Ein Weckruf. Berlin: Heyne.

Duden: Sex. https://www.duden.de/rechtschreibung/Sex.

Duden: Seximus. https://www.duden.de/rechtschreibung/Sexismus.

Tagesschau: https://www.tagesschau.de/thema/gender_pay_gap/index.html.

Thallmayer, Claudia/ Eckert, Karin (Hrsg.) (2014): Sexismen und Rassismen. Lateinamerikanerinnen zwischen Alter und Neuer Welt. Wien: Promedia.

Thiele, Anja (2013): Sexismus. In: Gender Glossar. https://gender-glossar.de/glossar/item/13-sexismus.