Seksisme
De term seksisme kan worden afgeleid van het woord sex, dat ook wordt gebruikt als term voor geslacht, sexus (zie Duden, Sex). Seksisme wordt verschillend opgevat en gedefinieerd, met termen als gender, feminisme en discriminatie.
Definities
1. het „idee dat het ene geslacht inherent superieur is aan het andere, en de [daarom als gerechtvaardigd beschouwde] discriminatie, onderdrukking, degradatie, benadeling van mensen, vooral vrouwen, op grond van hun geslacht“ (Duden, Sexisme)
2. „Seksisme wordt gedefinieerd als individuele houdingen en gedragingen of institutionele en culturele praktijken die ofwel een negatieve evaluatie van een persoon op basis van zijn geslacht weerspiegelen of de ongelijke status tussen vrouwen en mannen in de samenleving bestendigen“ (Becker 2014).
Vormen van manifestatie
Seksisme kan worden onderverdeeld in vijf verschijningsvormen, waarvan de meeste zowel door mannen als door vrouwen kunnen worden gepleegd. Bovendien kan seksisme worden onderscheiden naargelang het een negatieve of een positieve vorm van seksisme is:
1. „Traditioneel openlijk seksisme (Benokratis/Feagin 1995) is gebaseerd op drie criteria: „(a) stereotype-conforme nadruk op genderverschillen, (b) inferioriteit van vrouwen (ten opzichte van mannen) en (c) bekrachtiging van conventionele genderrollen“ (Eckes 2010, 183)“ (Thiele).
2. „Neoseksisme wordt gedefinieerd als een conflict tussen egalitaire waarden (vrouwen en mannen moeten gelijk worden behandeld) en negatieve emoties ten aanzien van vrouwen.“ (Becker 2014). Deze vorm uit zich in „1) ontkenning van voortdurende discriminatie […] 2) verzet tegen vermeende privileges van vrouwen […] en 3) afwijzing van eisen voor gelijke behandeling“ (Becker 2014).
3.Ambivalent seksisme vat seksisme niet op als uitsluitend negatief, maar benoemt ook enkele positieve aspecten. Ambivalent seksisme omvat zowel vijandig seksisme als welwillend seksisme.
4.Vijandig seksisme is de opvatting dat mannen een hogere status moeten hebben dan vrouwen. Dit gaat gepaard met de angst dat vrouwen meer macht en controle over mannen krijgen. Deze vorm „is dus vooral gericht tegen niet-traditionele typen vrouwen zoals feministen en carrièrevrouwen.“ (Becker 2014)
5.Benevolent seksisme verwijst naar het aspect van bescherming en ridderlijkheid in de relatie tussen mannen en vrouwen. Volgens deze methode wil de man de vrouw bijvoorbeeld helpen met taken die voor hem gemakkelijker zouden kunnen zijn, en rechtvaardigt hij zijn acties door te zeggen dat de vrouw zich niet met de activiteit hoeft bezig te houden (vgl. Becker 2014).
Seksisme vandaag de dag
Veel mensen zien seksisme tegenwoordig niet meer zo sterk. Zij gaan ervan uit dat gelijkheid al volledig geaccepteerd en geïmplementeerd is in onze samenleving. Wanneer we de statistieken hierover bekijken (cf. Tagesschau, Gender Pay Gap, 2019), wordt duidelijk dat de positie van vrouwen in de samenleving weliswaar is verbeterd, maar nog steeds niet gelijk is aan die van mannen. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat vrouwen in managementfuncties minder verdienen dan mannen of uit de verspreiding van genderstereotypen via de media en de reclame.
„Dit soort objectiverende, hyperseksuele en devaluerende reclame bergt ook een groot gevaar in zich. Want de devaluatie en ontmenselijking van een bevolkingsgroep leidt ertoe dat directe discriminatie en fysiek geweld tegen die groep aanvaardbaarder worden.“ (Domscheit-Berg 2015, 48)
Vaak wordt aangenomen dat alleen vrouwen last hebben van seksisme. De link met het feminisme draagt bij tot dit misverstand. In feite worden meer vrouwen dan mannen getroffen, maar niet uitsluitend. In advertenties en in het dagelijks leven hebben seksistische voorstellingen of handelingen gevolgen voor alle geslachten.
Culturele context
Seksisme is een van de grootste verschillen tussen landen en culturen. Het besef hiervan heeft vele verschillende niveaus. In Duitsland zijn feminisme en gelijke rechten al lang een issue. Vrouwen kunnen nu bijna alle rechten en mogelijkheden krijgen die mannen hebben. Een blik op Saoedi-Arabië is daarentegen interessant: daar mogen vrouwen pas sinds 2017 autorijden en genieten ze niet dezelfde privileges als mannen. Het beeld van de vrouw komt overeen met een voor ons achterhaald rolmodel.
In Mexico betekent arm, vrouw en inheems zijn een persoon van weinig betekenis, „hoewel artikel 4 van de Mexicaanse grondwet spreekt van gelijkheid voor de wet voor iedereen die in Mexico geboren is. Maar etnische bevolkingsgroepen zijn geenszins gelijk voor de wet, evenmin als geslachten en sociale klassen – de praktijk logenstraft deze bewering.“ (Montes 2004)
Tegenbewegingen
Seksisme leidt steeds vaker tot seksuele intimidatie, verkrachting en catcalling. Er zijn bewegingen en campagnes tegen deze aanvallen die de getroffenen steunen en voorlichting willen geven over deze kwesties. Een voorbeeld hiervan is de metoo-campagne, die in 2006 werd gelanceerd door activiste Tarana Burke. In 2017 verspreidde de hashtag #metoo zich via sociale media en spraken ook veel beroemdheden zich uit over hun ervaringen met seksuele intimidatie, aanranding en verkrachting. Feminisme is ook een vorm van beweging tegen seksisme. Feministen* strijden voor gelijke rechten voor vrouwen en meisjes.
Literatuur:
Becker, Julia C. (2014): Subtile Erscheinungsformen von Seximus. https://www.bpb.de/apuz/178674/subtile-erscheinungsformen-von-sexismus#footnode1-1.
Domscheit-Berg, Anke (2015): Ein bisschen gleich ist nicht genug. Warum wir von Geschlechtergerechtigkeit noch weit entfernt sind. Ein Weckruf. Berlin: Heyne.
Duden: Sex. https://www.duden.de/rechtschreibung/Sex.
Duden: Seximus. https://www.duden.de/rechtschreibung/Sexismus.
Tagesschau: https://www.tagesschau.de/thema/gender_pay_gap/index.html.
Thallmayer, Claudia/ Eckert, Karin (Hrsg.) (2014): Sexismen und Rassismen. Lateinamerikanerinnen zwischen Alter und Neuer Welt. Wien: Promedia.
Thiele, Anja (2013): Sexismus. In: Gender Glossar. https://gender-glossar.de/glossar/item/13-sexismus.