Het doel van het Sandberg-model is om de culturele interrelatie van zowel structurele als procesmatige voorwaarden weer te geven. De metafoor werd ontwikkeld door de cultuur- en communicatiewetenschapper Jürgen Bolten, die het gebruikt om zijn Fuzzy Cultures te illustreren. Met zijn model probeert hij een beschrijving van cultuur op te stellen die niet verloren gaat in overgeneralisatie (valse homogeniteit) of verwarring, maar een structureel-procesmatig perspectief hanteert.
Structuur van het Sandberg-model
1. optionele laag:
Het minst bindend, en dus het meest dynamisch, zijn nieuwe soorten conventies die alleen op een groeps- of contextspecifieke basis tot stand komen. Door hun diversiteit worden ze meestal slechts tijdelijk gevonden en duurt het het langst voordat ze structureel verankerd zijn. Net als stuifzand kunnen ze op elk moment aan- en verwaaien en het is moeilijk te zeggen welke zandkorrel zich in de bestaande berg zal integreren (bijv. anglicismen, jongerentaal, modetrends).
2. doellaag:
De middelste laag wordt gevormd door algemeen geldende gedragsregels of groepsspecifieke tradities en rituelen. Door hun sterke conventionalisering zijn ze structureel stevig verankerd en nauwelijks verplaatsbaar. Ze kunnen worden vergeleken met de vormverandering van het zandoppervlak, die alleen kan worden herkend door langere observatie (bijv. carnaval, Oktoberfest).
3. moet laag:
Het fundament van een culturele groep wordt gevormd door de wetten, fundamentele morele waarden en natuurlijke omgevingsomstandigheden. Ze vertegenwoordigen de kern van een samenleving en vereisen het hoogste niveau van betrokkenheid. Door hun lange ontstaansgeschiedenis hebben ze de laagste flexibiliteit en worden ze vaak onreflectief geaccepteerd als de „norm“. Hierdoor zijn ze vergelijkbaar met de bodem van een zandberg, waarop geleidelijk een duin is gegroeid (bijv. de Basiswet).
Hoe meer sociale acties structureel verankerd zijn, hoe langer het duurt voor ze veranderen. De metafoor wordt door Bolten ook wel een vage zandberg genoemd, omdat de contouren van de heuvel vaag blijven door het constante stuivende zand (vgl. Bolten 2014, 2 f.).
Literatuur
Bolten, Jürgen (2014): Fuzzy Sandberg – oder: (Wie) lassen sich Kulturen beschreiben? http://iwk-jena.uni-jena.de/wp-content/uploads/2019/03/2014_Fuzzy_Sandberg.pdf [12.03.2020].
Bolten, Jürgen: Sandberg Model. Werkblad. http://ikkompetenz.thueringen.de/wp-content/uploads/2017/07/sandberg-modell-einleitung.pdf [12.03.2020].
IntercultureTV: Het Sandberg Model. Uitlegvideo. https://www.youtube.com/watch?v=dEecRnyOeU8 [12.03.2020].