Prawicowy ekstremizm

Ekstremizm prawicowy nie powinien być rozumiany jako jednolita ideologia. Termin ten obejmuje raczej wiele różnych nurtów, orientacji ideologicznych, a także form organizacyjnych (por. Grumke 2007, 20).

Ekstremizm prawicowy z perspektywy instytucji państwowych

Z punktu widzenia Urzędu Ochrony Konstytucji, termin ekstremizm prawicowy obejmuje te działania, które są skierowane przeciwko wolnemu demokratycznemu porządkowi podstawowemu (FdGO) (por. Jesse 2004, 9). W związku z tym termin ekstremizm obejmuje zarówno ruchy lewicowe, jak i prawicowe. W związku z tym ekstremizm prawicowy opisuje „prawicowy wariant ekstremizmu politycznego“ (Grumke 2007, 21).

Prawicowy ekstremizm z perspektywy nauk politycznych

W naukach politycznych ekstremizm prawicowy jest rozumiany jako „raczej rozproszony, zróżnicowany obszar postaw, zachowań i organizacji“ (Gessenharter 1998, 33). Podczas gdy stanowiska publiczne zwykle koncentrują się na ekstremistycznych zachowaniach – takich jak dopuszczanie się prawicowej przemocy – perspektywa nauk politycznych podkreśla znaczenie poziomu postaw. Militaryzm, szowinizm, darwinizm społeczny, autorytaryzm, rasizm, antysemityzm i pronazizm są uważane za elementy składowe prawicowych postaw ekstremistycznych (por. Grumke 2007, 22; por. Stöss 2000, 20 i nast.). Nie wszystkie elementy muszą występować jednocześnie, aby wykazać prawicowe postawy ekstremistyczne. Niemniej jednak można założyć, że „większość elementów leży u podstaw, gdy dana osoba decyduje się na aktywność w prawicowych grupach lub organizacjach ekstremistycznych“ (Grumke 2007, 23). Nie każda osoba, która ma prawicowo-ekstremistyczny wzorzec postawy, wyraża go również w swoim zachowaniu. Można zatem założyć, że w społeczeństwie odsetek osób o zamkniętym prawicowo-ekstremistycznym światopoglądzie jest znacznie wyższy niż liczba osób, które wyrażają tę postawę w odpowiednim zachowaniu. Niemniej jednak, poziom postawy jest uważany za niezbędny warunek wstępny dla prawicowego ekstremizmu. Oba wymiary można od siebie odróżnić, ale tylko razem mogą w pełni reprezentować koncepcję prawicowego ekstremizmu (por. Grumke 2007, 23; por. Stoss 2000, 25).

Cechy ideologiczne

Rasizm jest główną cechą prawicowego ekstremizmu. Tutaj roszczenie do uniwersalnych praw człowieka jest odrzucane poprzez założenie rasowej lub etycznej nierówności. W tym kontekście antysemityzm jest szczególnie rozpowszechnioną formą rasistowskiego myślenia. Inną cechą charakterystyczną jest szowinizm, który opisuje przesadny nacjonalizm, który zwykle charakteryzuje się wrogim nastawieniem do innych państw i narodów. Szczególną cechą jest koncepcja etnopluralizmu. Zakłada się, że narody są równe, ale nie jednorodne. Ta naturalna nierówność prowadzi do kryzysów, dlatego też żąda się, „aby narody były skonstruowane jako etnicznie i kulturowo jednorodne, żyjące oddzielnie od siebie i nie mieszające się“ (Bruns et al. 2015, 12), tak aby można było zapewnić „czystość kulturową“. Inną cechą charakterystyczną prawicowego ekstremizmu jest trywializacja lub gloryfikacja narodowego socjalizmu. Obejmuje to również tak zwany rewizjonizm historyczny, który idzie w parze z zaprzeczaniem Holokaustowi i niemieckiej winie w II wojnie światowej (por. Grumke 2007, 24). Oprócz tych cech, prawicowa ideologia ekstremistyczna charakteryzuje się odrzuceniem uniwersalnych praw człowieka, wielokulturowości i „pluralizmu wartości liberalnej demokracji wyrażonej w parlamentarnych systemach demokratycznych“ (Grumke 2007, 25).

Nowa Prawica

„To, co […] funkcjonuje w dyskursie politycznym jako ‚prawicowy ekstremizm‘, zmieniło się tak bardzo w czasie, że […] bardziej zróżnicowana terminologia niż wcześniej wydaje się konieczna“ (Gessenharter/Frochling 1998, 11). W społeczeństwie istnieje powszechne założenie, że prawicowi ekstremiści jawią się jako noszący buty Springera, skłonni do przemocy skinheadzi i że prawicowe postawy ekstremistyczne można zredukować do problemu mniejszości, które są gotowe do użycia przemocy i znajdują się w trudnej sytuacji życiowej (por. Bruns et al. 2015, 86). Nowa Prawica określa spektrum polityczne, które powstało pod koniec lat sześćdziesiątych XX wieku, począwszy od Francji. Postrzega siebie jako przeciwnika tak zwanego ruchu ’68. W związku z tym są przeciwni liberalizmowi i egalitaryzmowi. Aktorzy nowej prawicy charakteryzują się tym, że nie są niebezpieczni w tym sensie, że można ich porównać do brutalnych „nazistów bandytów“. Niebezpieczeństwo polega raczej na tym, że próbują oni przeniknąć do środkowej części populacji i wpłynąć na jej myślenie poprzez włączenie się w dyskursy publiczno-polityczne (por. Mense et al. 2016, 183). Czyniąc to, dążą do radykalizacji konserwatywnego centrum wartości „poprzez trwałe wzbudzanie niechęci wobec pewnych grup ludności“ (Bruns i in. 2015, 14). Opowiadają się za nierównością między ludźmi, antysemityzmem, antymuzułmańskim rasizmem, konserwatywnymi rolami płciowymi i hierarchicznym społeczeństwem (por. Bruns i in. 2015, 86).

Literatura

Bruns, Julian/ Glösel, Kathrin/ Strobl, Natascha (2015): Rechte Kulturrevolution. Kim i czym jest dzisiejsza Nowa Prawica? Attac Basis Texte 47, Hamburg: VSA.

Gessenharter, Wolfgang (1998): Neue extreme Rechte, intellektuelle Neue Rechte und Rechtsextremismus. In: Gessenharter, Wolfgang/ Fröchling, Helmut (eds.): Rechtsextremismus und neue Rechte in Deutschland: Zur theoretischen und empirischen Neuvermessung eines politisch-ideologischen Raumes? Wiesbaden: Springer, 25-66.

Gessenharter, Wolfgang/Frochling, Helmut (1998): Rechtsextremismus und Neue (radikale) Rechte – Einladung zu einem Dialog. In: Gessenharter, Wolfgang/ Fröchling, Helmut (eds.): Rechtsextremismus und neue Rechte in Deutschland: Zur theoretischen und empirischen Neuvermessung eines politisch-ideologischen Raumes? Wiesbaden: Springer, 11-24.

Grumke, Thomas (2007): Rechtsextremismus in Deutschland. Koncepcja – Ideologia – Struktura. W: Glaser, Stefan/ Pfeiffer, Thomas (red.): Erlebniswelt Rechtsextremismus. Pogarda dla ludzkości z wartością rozrywkową. Kontekst. Metody. Practice of Prevention. Schwalbach am Taunus: Wochenschau Verlag, 19-35.

Jesse, Eckhard (2004): Formy ekstremizmu politycznego. W: Federalne Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (red.): Ekstremizm w Niemczech. Erscheinungsformen und aktuelle Bestandsaufnahme. Berlin, 7-24.

Mense, Thomas/ Schubert, Frank/ Widemann, Gregor (2016): Od „zatroskanych obywateli“ do bojowników ruchu oporu? – Pegida i Nowa Prawica. W: Decker, Oliver/ Kiess, Johannes/ Brähler, Elmar (red.) (20016): Die enthemmte Mitte. AutoritÄre und rechtsextreme Einstellungen in Deutschland. 2nd ed. Gießen: Psychosozial-Verlag, 179-200.

Stöss, Richard (2000): Rechtsextremismus im vereinten Deutschland. 3rd ed. Berlin: Friedrich Ebert Foundation.