Prawa człowieka

Przez prawa człowieka rozumie się wszystkie te prawa, które są przyrodzone każdej istocie ludzkiej, niezależnie od pochodzenia i płci, i których nie można ani przyznać, ani odmówić. Stanowią one normatywny i prawny fundament ludzkości, a tym samym wszystkich państw lub społeczeństw (por. Menschenrechte, bpb.de). W związku z tym są one również uważane za nadrzędne w stosunku do specyficznych struktur legislacyjnych państwa, dlatego te ostatnie mogą „uznać“ prawa człowieka, ale ich nie zdefiniować (Menschenrechte, bpb.de).

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

Jako centralny dokument, Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (UDHR) formułuje w 30 artykułach prawa człowieka jako moralne filary ludzkości (por. Deutsche Gesellschaft für die Vereinten Nationen e.V. 2018, 3). Tym samym UDHR szczególnie podkreśla centralną wartość godności, która jest zabezpieczona poprzez prawa. W związku z tym celem określonym w preambule jest „uznanie przyrodzonej godności oraz równych i niezbywalnych praw wszystkich członków wspólnoty ludzkiej“ (Deutsche Gesellschaft für die Vereinten Nationen e.V. 2018, 6). Do niektórych takich praw człowieka zalicza się m.in. prawo do życia, integralności i bezpieczeństwa, prawo do równości, prawo do głosowania, prawo do wolności słowa, przekonań i sumienia i inne (por. Menschenrechte, bpb.de).

Pomimo daleko idącej globalnej realizacji praw człowieka, w niektórych miejscach nadal trzeba o nie walczyć. Chociaż w niektórych krajach prawa człowieka wydają się już oczywiste, to jednak do dziś dochodzi do ich naruszeń. To sprawia, że dalsza ochrona i realizacja jest niezbędna (por. Menschenrechte, bpb.de).

Instrumenty praw człowieka

Zadaniu zabezpieczenia i realizacji praw człowieka na świecie poświęcają się organizacje międzynarodowe składające się z sojuszy różnych państw, takie jak Organizacja Narodów Zjednoczonych czy Rada Europy (por. Spohr 2014, 17).

Pierwszy z nich składa się z sieci organów, które prowadzą prace administracyjne na rzecz przestrzegania praw człowieka. Na przykład Rada Praw Człowieka, składająca się z 47 regularnie wybieranych państw członkowskich z niemal wszystkich kontynentów, odbywa spotkania dotyczące bieżących wydarzeń i ocenia ewentualne naruszenia praw człowieka (por. Spohr 2014, 52, 54-56, 108). Jako kolejny organ, Biuro Wysokiego Komisarza ds. Praw Człowieka ściśle współpracuje na poziomie krajowym z odpowiednimi sądami i legislaturami państw członkowskich ONZ. Jako „sekretariat“ stanowi więc łącznik między państwami członkowskimi a Radą Praw Człowieka (por. Spohr 2014, 116/117). Również Rada Bezpieczeństwa ONZ ma nadrzędną odpowiedzialność za zachowanie pokoju i praw człowieka (por. Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ), bpb.de).

Na poziomie europejskim Rada Europy, również składająca się z 47 państw członkowskich, przyjęła już liczne porozumienia mające na celu ochronę praw człowieka, jak np. „Europejska Konwencja Praw Człowieka“, która w licznych artykułach deklaruje jako zabezpieczone takie wartości jak prawo do edukacji czy prawo do wolnych wyborów (Europejski Trybunał Praw Człowieka 2002, 35).

Powstanie współczesnych praw człowieka

10 grudnia 1948 roku Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) przyjęło rezolucję 217 A (III) (Prawa człowieka). Idea, że wszystkie istoty ludzkie mają prawa, których nie wolno im odbierać, wyłoniła się z doświadczenia zbrodni popełnionych podczas II wojny światowej i Holokaustu (por. Historia dokumentu, un.org). W czasie II wojny światowej prezydent USA Roosevelt ogłosił w 1941 roku Cztery Wolności, które miały zapewnić pokojowy i sprawiedliwy porządek świata po zakończeniu wojny. Cztery wolności zapewniały wolność słowa, wolność religii, wolność od niedostatku i wolność od strachu (por. Haratsch 2010, 69/70). Po zakończeniu II wojny światowej powstała Organizacja Narodów Zjednoczonych. Celami Karty Narodów Zjednoczonych są m.in. pokój negatywny (brak siły militarnej), jak również działania na rzecz pokoju pozytywnego (współpraca w dziedzinie praw człowieka, rozwoju, gospodarki i kultury oraz przyjaznych stosunków) (por. The Founding of the United Nations, dgvn.de).

1948

Prawa człowieka były już tematem dyskusji na pierwszych sesjach ONZ w 1946 r., a w następnym roku Komisja Praw Człowieka zebrała się po raz pierwszy, aby sformułować konwencję o prawach człowieka. Ostateczny projekt, w którym uczestniczyło ponad 50 państw członkowskich, został przedstawiony we wrześniu 1948 roku i przyjęty 10 grudnia tego samego roku. W procesie tym 48 głosowało za, a 8 narodów wstrzymało się od głosu (zob. History of the Document, un.org oraz Haratsch 2010, 71/72).

Tym samym prawa człowieka i ich ochrona przestały być tylko sprawą narodową, ale międzynarodową. Zwłaszcza druga wojna światowa pokazała wyraźnie, że ochrona praw człowieka nie może być pozostawiona danemu krajowemu porządkowi prawnemu (por. Haratsch 2010, 70). Prawa człowieka są regularnie rozszerzane, np. przez Konwencję o likwidacji dyskryminacji rasowej (1966), o likwidacji dyskryminacji kobiet (1979), o prawach dziecka (1989) i Konwencję o prawach osób niepełnosprawnych (2006) (por. Haratsch 2010, 73).

Literatura

Deutsche Gesellschaft für die Vereinten Nationen e.V. (2018): Die Allgemeine Erklärung der Menschenrechte. Berlin: Deutsche Gesellschaft für die Vereinten Nationen e.V. (DGVN).

Deutsche Gesellschaft für die Vereinten Nationen e.V. (o.J.): Die Gründung der Vereinten Nationen. https://dgvn.de/un-im-ueberblick/geschichte-der-un [18.09.2020].

Europäischer Gerichtshof für Menschenrechte (2010): European Convention of Human Rights. as amended by Protocols Nos. 11 and 14. supplemented by Protocols Nos. 1, 4, 6, 7, 12, 13 and 16. Straßburg: Council of Europe.

Haratsch, Andreas (2010): Die Geschichte des Menschenrechts. In: Klein, Eckart und Andreas Zimmermann (Hgg.): Studien zu Grund- und Menschenrechten. Potsdam: Universitätsverlag Potsdam.

Schubert, Klaus/Martina Klein (2018): Menschenrechte. In: Das Politiklexikon. 7., aktual. u. erw. Aufl. https://www.bpb.de/nachschlagen/lexika/politiklexikon/17842/menschenrechte [18.09.2020].

Schubert, Klaus/Martina Klein (2018): Vereinte Nationen (UN). In: Das Politiklexikon. 7., aktuali. u. erw. Aufl. https://www.bpb.de/nachschlagen/lexika/politiklexikon/18398/vereinte-nationen-un [18.09.2020].

Spohr, Maximilian (2014): Der neue Menschenrechtsrat und das Hochkommissariat für Menschenrechte der Vereinten Nationen. Entstehung, Entwicklung und Zusammenarbeit. Berlin: Dunkler & Humblot.

United Nations (o.J.): History of the Document. https://www.un.org/en/sections/universal-declaration/history-document/index.html [18.09.2020].