Plecakowy model kultury

Model plecaka jest jednym z kilku modeli kulturowych, który „[…] wyjaśnia kulturowo zakotwiczone wartości i wzorce myślowe, a także ich artefakty w sposób ogólny – tj. początkowo nie specyficzny dla kultury – w schematycznie uproszczony sposób“ (Agha-Alikhani 2012, 102).

Indywidualny i sytuacyjny

Przedstawia kulturę jako „plecak“. Jednostka niesie swoją wiedzę kulturową w osobistym bagażu, w którym jej własne kulturowe, indywidualne i społeczne pochodzenie jest wyrażone symbolicznie. To nie kultura, ale sama jednostka decyduje o elastycznym, sytuacyjnym obchodzeniu się z zawartością „kulturowego plecaka“ (Roth 2011, 20). Zawartość plecaka może być rozszerzana w trakcie życia i wraz z rosnącymi doświadczeniami, ponieważ jednostka może przyjąć wartości i postawy wykraczające poza standardowe elementy kultury, które są bardziej zbliżone do kultury obcej (por. tamże). Model metaforycznie próbuje wyjaśnić „złożoność kulturową w społeczeństwie w sposób zgodny z życiem i jak najbardziej autentyczny“ (tamże, 21) oraz poszerzyć własne horyzonty kulturowe poprzez podniesienie świadomości na temat założeń modelu.

Odróżnienie od modelu góry lodowej

Metafora plecaka jest dalszym rozwinięciem modelu góry lodowej Hemingwaya (patrz model góry lodowej kultury). Nadal opiera się na podziale na widoczne i niewidoczne elementy kulturowe (por. Roth 2011, 20). Te widoczne artefakty (wygląd zewnętrzny, działania, język, zachowanie) nazywane są percepta, podczas gdy niewidoczne elementy kultury (wartości, normy i postawy) nazywane są concepta (Agha-Alikhani 2012, 102). Plecak kulturowy i jego zawartość są nieprzezroczyste, co oznacza, że sprzęt kulturowy, concepta, stają się widoczne tylko podczas intensywnej komunikacji międzykulturowej.

Zmienny rozmiar

Duża różnica w stosunku do modelu góry lodowej polega na tym, że kultura jest postrzegana jako „zmienna wielkość“ (Roth 2011, 20), a każde nowe doświadczenie, każde nowe spotkanie i każda nowa sytuacja wpływają na nasze działania, a tym samym wzbogacają nasze zasoby kulturowe. Podczas gdy kultura w modelu plecaka jest postrzegana jako proces otwarty (przywłaszczanie i działanie) (por. tamże), kultura w modelu góry lodowej jest przedstawiana jako ponadczasowa i jednowymiarowa, co sprawia wrażenie, że jednostki są „zdeterminowane przez swoje środowisko kulturowe w sposób jednokierunkowy“ (tamże) i odpowiadają statycznemu portretowi kulturowemu. Te dwa modele nie są jednak ze sobą sprzeczne. Można je raczej łączyć w pewnych kontekstach wielokulturowych (por. tamże). W takich konfrontacjach właściwe jest powiązanie statycznej koncepcji kultury modelu góry lodowej, „która wywołuje przewidywalne działania postrzegane jako ͵niemieckieʹ, ͵rosyjskieʹ lub ͵japońskieʹ“ (tamże, s. 21), z otwartą koncepcją kultury modelu plecaka, „która [bez ustalonego portretu kulturowego] elastycznie reaguje na wymagania danej sytuacji“ (tamże).

Literatura

Agha-Alikhani, Barbara (2012): Modele kulturowe. W: Barmeyer, Christoph (red.): Taschenlexikon Interkulturalität. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 102-104.

Roth, Juliane (2011): Eigene Kultur. W: Roth, Juliane/ Köck, Christoph (red.): Interkulturelle Kompetenz. Handbook for Adult Education. 2nd revised ed. Stuttgart: EduMedia, 19-21.