Pamięć kulturowa

Assmann i Assmann definiują pamięć kulturową z perspektywy kulturoznawstwa jako „tradycję w nas, […] teksty, obrazy i rytuały, które zostały utrwalone przez pokolenia, w stuleciach, a nawet w niektórych przypadkach tysiącleciach powtarzania, i które kształtują naszą świadomość czasu i historii, nasz pogląd na nas samych i na świat“. (Assmann, J. 2006, 70)

Triada pamięci

Termin ten, używany głównie w dyskursie na temat pamięci w kulturoznawstwie, jest częścią konceptualnej triady, która według Aleidy Assmann opisuje zasadniczo różne formy pamięci:

– pamięć indywidualną

– (społeczna) pamięć komunikacyjna

– pamięć kulturowa (por. Assmann, A. 2006, 13).

Formy pamięci

Podczas gdy indywidualna pamięć osoby jest wypełniona zarówno ukrytymi, jak i jawnymi, tj. autobiograficznymi wspomnieniami, wspomnienia są również przechowywane poprzez interakcję z innymi w pamięci zbiorowej, tj. w rodzinie, w grupie społecznej lub w społeczeństwie jako całości. Tradycje komunikacyjne, tj. ustne, są przekazywane z pokolenia na pokolenie.

Francuski socjolog Maurice Halbwachs opisuje związek między indywidualną pamięcią a społeczeństwem w następujący sposób: „Przez większość czasu pamiętam, ponieważ inni mnie do tego zachęcają, ponieważ ich pamięć przychodzi mi z pomocą, ponieważ moja czerpie z ich. Przynajmniej w tych przypadkach nie ma nic tajemniczego w pamięci“ (Halbwachs 1966, 20 f.).

Jednak „nasze wspomnienia są nie tylko społecznie, ale także kulturowo <<zakorzenione>>“ (Assmann, J. 2006, 69). Teksty, obrazy, rzeczy, symbole i rytuały tworzą pamięć kulturową i są podstawą naszej tożsamości kulturowej. Nośnikami tych tradycji kulturowych są „zewnętrzne nośniki i praktyki kulturowe“ (Assmann, A. 2006, 19), które zachowują język, obrazy, głosy i dźwięki. Ponieważ „tylko miejsca przechowywania i media zamieniają pamięć komunikacyjną w prawdziwie kulturową pamięć“. (Reichwein 2018)

Historia i tożsamość

Ale w jaki sposób określa się, co pamiętamy, a o czym zapominamy? Kręgi AfD wzywają do „zwrotu o 180 stopni w polityce pamięci“ i marginalizują Holokaust jako „ptasie gniazdo“. Tak zwany „kult winy“ Niemców jest potępiany, a tym samym pamięć kulturowa jest coraz częściej kwestionowana.

Staje się jasne, że pamięć kulturowa nie jest statyczna. Podlega dynamice i zmianom, które muszą być dyskutowane i negocjowane w społeczeństwie jako całości. Ponieważ „to, co jest pamiętane, a co zapomniane, jest w dużej mierze kształtowane, organizowane i rekonstruowane“ (Reichwein 2018).

Literatura

Assmann, Aleida (2006): Przestrzenie pamięci. Formy i transformacje pamięci kulturowej. 3rd ed. Beck: Monachium.

Assmann, Jan (2006): Thomas Mann and Egypt. Myth and Monotheism in the Joseph Novels. Beck: Monachium.

Halbwachs, Maurice (1985): Pamięć i jej społeczne uwarunkowania. Suhrkamp: Berlin.

Reichwein, Marc (2018): Dlaczego żaden naród nie może żyć bez pamięci. https://www.welt.de/kultur/literarischewelt/article177671164/Nation-und-Erinnerung-So-funktioniert-das-kulturelle-Gedaechtnis.html [13.11.2018].