Naśladownictwo kulturowe

Mimikra kulturowa opisuje częściową, powierzchowną adaptację migrantów do ich nowego środowiska kulturowego w celu uniknięcia negatywnych stygmatów i związanych z nimi niebezpieczeństw. Oryginalne wpływy kulturowe nie są porzucane, jak ma to miejsce w przypadku asymilacji, ale są „kamuflowane“ poprzez zewnętrzną imitację. (por. Albrecht, s. 261)

Homi H. Bhabha opisuje tę adaptację jako „prawie, ale jednak nie całkiem taką samą“ (Bhabha 2000, s. 132). Imitacja, która jednak nigdy nie jest całkiem identyczna z naśladowanym, ponieważ to, co jest na przykład wykonywane jako niemieckie, jest tym, co jest interpretowane jako takie z indywidualnej perspektywy. (por. Albrecht, s. 260)

Pochodzenie słowa

Termin mimikra wywodzi się z biologii i odnosi się do cechy niektórych zwierząt polegającej na naśladowaniu cech trujących gatunków zwierząt w celu ochrony przed wrogami (por. Nünning, s. 502). Przykładem tego jest bzyg gajowy, który zewnętrznie przypomina osę. Różnica w stosunku do mimesis polega na tym, że opisuje ona ogólną formę kamuflażu, która może odnosić się do podobieństwa niektórych owadów do liści, a także do zdolności kameleona do zmiany koloru.

Kulturowe zastosowanie teoretyczne

Począwszy od lat dziewięćdziesiątych XX wieku, termin ten został podjęty w teorii kultury przez indyjskiego teoretyka postkolonialnego Homi H. Bhabha. Używa on przykładu epoki kolonialnej, aby skonkretyzować siłę naśladownictwa kulturowego. Poprzez powierzchowną adaptację czarnej ludności do ich białych kolonialnych panów, egzystencjalistyczna koncepcja podstawowej różnicy między ludzkimi społeczeństwami, a tym samym supremacja świata zachodniego, zostaje zakwestionowana. Jednocześnie z tych wysiłków może wyłonić się parodystyczne odbicie władców, jeszcze bardziej destabilizując roszczenie do władzy. Ta zniekształcona adaptacja powstaje już automatycznie z powodu indywidualnie różnych interpretacji praktyk kulturowych.

W przeciwieństwie do wysiłków dekonstruktywistycznych, mimikra kulturowa nie jest jednak aktywnym oporem wobec hegemonii. Występuje raczej jako niezamierzony efekt uboczny faktycznego „kamuflażu“ i może go ominąć w przypadku niezamierzonej karykatury. (por. Struve, s. 144-149).

Hybrydowość w kulturowym „pomiędzy

Znacznie bardziej interesująca dla teoretyka kultury jest „trzecia przestrzeń“ stworzona przez proces mimikry. Zwłaszcza w odniesieniu do międzykulturowych procesów negocjacyjnych Bhabha dostrzega szansę na kulturową hybrydyczność [hiperłącze do artykułu w encyklopedii]. Poprzez paradoksalną, ambiwalentną równoczesność odniesień do poszczególnych kultur i rozgraniczenia od nich, jednoznaczna tożsamość kulturowa zostałaby zanegowana, dzięki czemu mogłoby dojść do wspólnego kwestionowania, negocjowania lub przeformułowania rozumienia kultury (por. Struve, s. 144).

Rzeczywisty (niezamierzony) opór mimikry polega zatem przede wszystkim na kwestionowaniu samowystarczalnej kultury, a dopiero w drugiej kolejności na destabilizacji wynikającej z niej nierównowagi sił.

Pojęcia odróżniające mimikrę od mimesis

W kontekście teorii kultury mimikra i mimesis są czasami trudne do rozróżnienia. Podążając za biologicznym znaczeniem, mimesis kulturowe może opisywać ogólne praktyki naśladowcze o neutralnych konotacjach. Z drugiej strony, mimetyczna koncepcja feministycznej teoretyczki kultury Luce Irigaray, którą opisała w 1974 roku w Speculum – Mirror of the Other Sex, jest bardziej podobna do opisanego tutaj rozumienia mimikry, która jednak, w przeciwieństwie do mimikry kulturowej, odnosi się do imitacji specyficznej dla płci i aktywnie dąży do dekonstrukcji relacji władzy. (por. Nünning, s. 502)

Literatura

Albrecht, Yvonne (2017): Uczucia w procesie migracji. Transkulturowe narracje między przynależnością a dystansem. Wiesbaden: Springer.

Bhabha, Homi K. (2000): The localisation of culture. Tübingen: Stauffenburg.

Nünning, Ansgar (2008): Metzler Lexikon Literatur- Und Kulturtheorie. 4th ed. Stuttgart: J.B. Metzler.

Struve, Karen (2013): Zur Aktualität von Homi K. Bhabha. Wprowadzenie do jego twórczości. Ed. by Stephan Moebius. Wiesbaden: Springer VS.