multicultureel

Het bijvoeglijk naamwoord multicultureel komt uit het Latijn en is samengesteld uit het voorvoegsel multi-„veel“ en de werkwoordsstam cultureel.

De term multiculturalisme moet echter worden onderscheiden van multiculturalisme. Het eerste betekent een beschrijving van een staat, terwijl het tweede een politieke beweging en levenshouding aanduidt (vgl. Beyersdörfer 2004, 43).

Multiculturalisme is een beschrijvende term, terwijl multiculturalisme normatieve implicaties heeft (vgl. Beyersdörfer 2004, 43). Volgens Mintzel verwijst multiculturalisme naar een sociaal feit: „Namelijk het feit dat verschillende culturen naast elkaar bestaan in een samenleving of een door de staat georganiseerde samenleving/bevolking.“ (Mintzel 1997, 58).

Het fenomeen multicultureel staat hier op de voorgrond: „Zij het vreedzaam of in conflict, zij het in een coëxistentie of in een geïntegreerde saamhorigheid. Multiculturalisme duidt dus op een sociaal-cultureel kenmerk van een samenleving, op haar veelvuldige culturele differentiatie, waarop dit multiculturalisme ook gebaseerd mag zijn.“ (Mintzel 1997, 58)

Vormen van multiculturele kenmerken

Onderzoek onderscheidt vier modellen van multiculturele samenlevingen:

Het assimilationistische model is een model „dat gericht is op de culturele aanpassing van minderheids- of immigrantenculturen“ (Lüsebrink 2012, 20). Een variant van dit model is het integratieve model, dat ook gericht is op culturele aanpassing, maar uitgaat van een langere overgangsfase en de minderheidsculturen speciale rechten toekent op het gebied van school, politiek of religie (vgl. Lüsebrink 2012, 18).

„Het apartheidsmodel, dat realiteit werd, zoals in Zuid-Afrika vóór 1995, in het >Derde Rijk< en in talrijke koloniale samenlevingen“, is gericht op „strikte scheiding, isolatie en vaak gettovorming van culturele minderheden“ (Lüsebrink 2012, 21). In deze samenlevingen heerst een hiërarchie waarin afkomst absoluut wordt gemaakt. De grenzen van de orde zijn ondoordringbaar en alleen de etnische rangorde bepaalt de verdeling van sociale kansen (vgl. Lüsebrink 2012, 18).

Het polycentrische model wordt „gekenmerkt door een coëxistentie van verschillende culturen binnen een samenleving die in principe op gelijke voet staat“ (Lüsebrink 2012, 21). Deze samenlevingen hebben geen cultureel centrum en er is ook geen superieure meerderheid: „Deze aggregatietoestand ontstaat wanneer het historische kader van het Europese universalisme, de natiestaat als eenheid van denken en handelen, plaatsmaakt voor transnationale mobiliteit en wel in zo’n mate dat de wereldsamenleving van een abstractie verandert in een ervaringswerkelijkheid“. (Leggewie 1993, 50)

Literatuur

Beyersdörfer, Frank (2004): De multiculturele samenleving. Concepten, verschijnselen, gedragsregels. Münster: LIT.

Leggewie, Claus (1993): Multi Kulti. Spelregels voor de multi-etnische republiek. Nördlingen: Roodboek.

Lüsebrink, Hans Jürgen (2012): Interculturele communicatie. Interactie, vreemde perceptie, cultuuroverdracht. 3e ed. Stuttgart: J. B. Metzler.

Mintzel, Alf (1997): Multiculturele samenlevingen in Europa en Noord-Amerika. Concepten, controverses, analyses, bevindingen. Passau: Rothe.