Termin migracja jest obecnie obecny w codziennym życiu politycznym i społecznym. Często można go znaleźć w codziennych gazetach, debatach w Bundestagu lub rozmowach politycznych w publicznych stacjach telewizyjnych.
Klasyfikacja
Oprócz popularnego zastosowania naukowego, termin ten można również znaleźć w różnych dziedzinach nauki, takich jak socjologia, psychologia i biologia. W badaniach ewolucyjnych, dziedzinie biologii, termin ten odgrywa zwięzłą rolę. W ewolucji hominidów termin migracja jest używany do opisania migracji wczesnych ludzi (Homo sapiens) z Afryki do różnych regionów Ziemi (por. Campbell / Reece 2009, 981-988).
Z drugiej strony socjologia przedstawia szerszą koncepcję migracji. Typowymi słowami kluczowymi są tutaj na przykład migracja zarobkowa, migracja edukacyjna, migracja uchodźców lub migracja małżeńska, które jednak nie zostaną tutaj wyjaśnione bardziej szczegółowo (por. Hahn 2012, 148; por. Oltmer 2010, 16 f.).
Etymologia
Etymologicznie termin ten pochodzi z łaciny (łac. migratio), co oznacza emigrację lub migrację (por. Duden 2011). Pochodzenie tego terminu opiera się na starożytnych źródłach, za pomocą których określano pojawiające się ludzkie ruchy migracyjne w późnej starożytności. Przyczyną tych ruchów migracyjnych może być polityka ekspansji militarnej Imperium Rzymskiego, w wyniku której starożytne ludy, takie jak Wizygoci, Wandalowie czy Suebi, czuli się zmuszeni do ucieczki i przeprowadzili duże migracje w całej Europie (por. Burckhardt 2008, 119-122).
W literaturze można znaleźć wiele podobnych definicji terminu migracja. Jedną z powszechnych definicji jest podejście Schönpfluga, który definiuje termin migracja w następujący sposób: „Migracja […] jest rozumiana jako wszystkie zjawiska migracyjne jednostek lub grup różnych grup etnicznych, które służą przeniesieniu centrum ich życia do innego kontekstu przestrzenno-społeczno-kulturowego“ (Schönpflug 2003, 328).
Migracja bezpośrednia/pośrednia
Migracja może wpływać na ludzi bezpośrednio lub pośrednio. Potocznie określa się ich mianem migrantów lub migrantek. W nauce przyjmuje się zróżnicowane podejście do określania tych osób. Zakłada się określone konstelacje sytuacji, które są konkretyzowane na podstawie dwóch cech (dobrowolności i trwałości). Skutkuje to czterema różnymi grupami migracyjnymi o określonym znaczeniu.
Jeśli ludzie migrują na stałe i dobrowolnie do danego kraju, nazywani są imigrantami. Jeśli natomiast konstelacja jest tymczasowa i dobrowolna, określa się ich mianem migrantów. Termin „pracownik-gość“ można przytoczyć jako zwięzły przykład w tym przypadku. Są to migranci, którzy imigrowali do Republiki Federalnej Niemiec od lat pięćdziesiątych XX wieku, głównie z powodów ekonomicznych.
Z drugiej strony, jeśli dochodzi do mimowolnej migracji z powodu wojny, katastrof ekologicznych lub głodu, mówimy o uchodźcach. Jeśli ludzie charakteryzują się niedobrowolną i tymczasową sytuacją, określa się ich jako osoby ubiegające się o azyl (por. Schönpflug 2003, 328).
Nakładanie się pojęć
Ponadto termin ten wykazuje silne nakładanie się i interakcje z pokrewną terminologią. Ważnymi terminami w tym przypadku są na przykład ucieczka, diaspora lub akulturacja. Kraje, do których ludzie wolą imigrować, nazywane są krajami imigracyjnymi. Mogą one prowadzić imigrację regulowaną lub mniej regulowaną. Z reguły migracja jest regulowana.
Migracja jest zatem związana z różnymi zadaniami i zasadami tworzonymi przez instytucje polityczne (parlamenty, ministerstwa). Wynikające z tego wytyczne dotyczące pobytu mogą obejmować na przykład przepisy dotyczące łączenia rodzin, określania czasu pobytu, a nawet opieki społecznej. Oprócz tych wymagań dla migrantów, państwo jest odpowiedzialne za te osoby, gdy otrzymają one pozwolenie na pobyt.
Może to być wyrażone w formie szkoleń, doradztwa, ofert kulturalnych, a nawet opieki medycznej. Państwo jest zainteresowane integracją migrantów ze społeczeństwem przyjmującym w celu zapewnienia długoterminowej integracji tych osób (por. Schönpflug 2003, 331-333).
Stresory i dyskryminacja
W procesie integracji często pojawiają się problemy. Z jednej strony mogą one wynikać z przynależności etnicznej. Problem ten przejawia się w dyskryminacji migrantów przez społeczeństwo przyjmujące. Z drugiej strony, migracja generalnie ma negatywny wpływ na dobrostan psychiczny osób nią dotkniętych. Możliwe czynniki stresogenne obejmują brak umiejętności językowych w kraju emigracji, tęsknotę za domem i samotność, które zostały zidentyfikowane w badaniu przeprowadzonym przez Berry’ego w 1991 r. (por. Schönpflug 2003, 331-333; Berry 1992).
Historia migracji w Niemczech
Migracja jest często przedstawiana w mediach, takich jak telewizja i gazety codzienne, jako wyjątkowe i nieregularne wydarzenie. Jednak według Mecherila należy temu zaprzeczyć. Niemcy były krajem emigracji do 1890 roku. Przykładowo, można odnotować emigrację zarobkową ludzi z Westfalii do Holandii, obok emigracji do Francji czy Szwajcarii.
Z drugiej strony, począwszy od 1949 r., pierwsze ruchy imigracyjne na dużą skalę były wszechobecne w powojennych Niemczech. Każdego roku do Republiki Federalnej Niemiec imigrowało ponad 250 000 osób (por. Mecheril 2007, 469 i nast.). Głównym powodem tej fali migracji była ucieczka lub wydalenie z Europy Środkowej i Wschodniej wygnanych Niemców.
Dzięki umowom rekrutacyjnym z państwami takimi jak Włochy, Grecja, Turcja czy Jugosławia, Republika Federalna Niemiec była w stanie zatrudnić dużą liczbę potrzebnych pracowników-gości w latach 50. i 60. w celu dalszego przyspieszenia ożywienia gospodarczego. W latach 90. do Niemiec napłynęli kolejni imigranci, oprócz etnicznych Niemców z Europy Wschodniej, także uchodźcy wojenni z czasów wojny w Jugosławii (por. Worbs/ Bund/ Kohls/ von Gostomski 2013, 30-33; por. Alscher/ Obergfell/ Roos 2015, 21-36).
Literatura
Alscher, Stefan/ Obergfell, Johannes/ Ross, Stefanie R. (2015): Migration Profile Western Balkans. Przyczyny, wyzwania i rozwiązania. Dokument roboczy 63. Federalny Urząd ds. Migracji i Uchodźców.
Berry, John (1992): Akulturacja i adaptacja w nowym społeczeństwie. W: International Migration. Vol. 30, 1-69.
Burckhardt, Leonhard (2008): Historia wojskowości starożytności. Monachium: Beck.
Campbell, Neil A./ Reece, Jane B. (2003): Biology. 6th ed. Heidelberg: Spektrum.
Duden (2011): Uniwersalny słownik języka niemieckiego. 7. wyd. Mannheim: Bibliographisches Institut.
Hahn, Sylvia (2012): Historyczne badania migracyjne. W: Bösch, Frank/ Epple, Angelika/ Gestrich, Andreas/ Marszolek, Inge/ Potthast, Barbara/ Rau, Susanne/ Röckelein, Hedwig/ Schwerhoff, Gerd/ Wagner-Hasel, Beate (red.): Historische Einführungen. Vol. 11. 1. Frankfurt am Main: Campus.
Mecheril, Paul (2007): Migration and Integration. W: Straub, Jürgen/ Weidemann, Arne/ Weidemann, Doris (red.): Handbuch interkulturelle Kommunikation und Kompetenz, Grundbegriffe-Theorien-Anwendungsfelder. Ulm: Metzler, 469-479.
Oltmer, Jochen (2010): Migracja w XIX i XX wieku. W: Gall, Lothar (red.): Enzyklopädie deutscher Geschichte. Vol. 86. Monachium: Oldenbourg.
Schönpflug, Ute (2003): Migration and Integration. W: Thomas, Alexander/ Kammhuber, Stefan/ Schroll-Machl, Sylvia (red.): Handbuch interkulturelle Kommunikation und Kooperation. Kraje, kultury i międzykulturowa działalność zawodowa. Vol. 2. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 328-341.
Schroll-Machl, Sylvia (red.): Handbuch Interkulturelle Kommunikation und Kooperation. Kraje, kultury i międzykulturowa działalność zawodowa. Vol. 2. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 328-339.
Worbs, Susanne/ Bund, Eva/ Kohls, Martin/ Gostomski, Christian B. von (2013): (Spät)Aussiedler in Deutschland. Analiza aktualnych danych i wyników badań. Raport z badań 20. Federalny Urząd ds. Migracji i Uchodźców.