Mentalność

Termin mentalność wywodzi się z łaciny (mens „dotyczący umysłu“). W języku potocznym, zgodnie ze słownikiem Dudena, odnosi się do „rodzaju umysłu i ducha“ lub „szczególnego sposobu myślenia i odczuwania“ jednostek, grup społecznych, a nawet całych narodów. Szczególna rzecz, która odbiega od własnych „norm“ i idei, nazywana jest mentalnością.

Specjalistyczne badania rozszerzyły te wymiary znaczeniowe: „Mentalność w sensie historii mentalności to […] całość nawyków lub dyspozycji myślenia i odczuwania oraz pragnienia lub powinności w grupach społecznych“ (Hermanns 1995, 77).

Mentalność historyczna

Historyk Peter Dinzelbacher podkreśla wzajemną naturę elementów, a także wymiary czasowe. „Mentalność historyczna to zespół sposobów i treści myślenia i odczuwania, który jest formatywny dla pewnej zbiorowości w określonym czasie. Mentalność przejawia się w działaniach“, wyjaśnia Dinzelbacher (Dinzelbacher 1993, 21). Jednak zbiorowe treści myśli nie są złożonymi teoriami lub systemami myśli, ale raczej „podstawowymi przekonaniami ogólnie obowiązującymi w danej kulturze“ (tamże, 23).

Perspektywy językoznawstwa

Perspektywy lingwistyczne podkreślają językowe aspekty konceptualizacji: „Mentalność obejmuje całość ludzkiego działania społecznego, kulturowego i medialnego, a tym samym językowego, i jest niejako podstawą tego działania, które staje się widoczne i możliwe do odtworzenia poprzez język“ (Kreuz / Mroczyński 2016, 2 f.). Niemniej jednak jest to „przede wszystkim termin poszukiwawczy […], który jako taki ma funkcję apelowania do nas o zbadanie i opisanie mentalności, które na razie są jeszcze całkowicie nieznane historycznie lub socjologicznie“ (Hermanns 2012, 9). Co więcej, działa jako „koncepcja niezbędna do naukowego opisu i wyjaśnienia specyfiki międzyludzkiej i międzygrupowej“ (Werlen 1998, 76).

Mentalność i klasy społeczne

Socjolog Theodor Geiger opisuje mentalność jako „subiektywną ideologię“. W zależności od klasy, do której należą ludzie i związanych z nią warunków życia, zazwyczaj rozwija się specyficzna mentalność. „Tysiąc szczegółów codziennego życia tworzy w zespole typ życia-ductus i to jest wyraz mentalności“, opisuje Geiger (Geiger 1987, 80).

Trudno jest opisać niemiecką mentalność w kilku słowach, ponieważ w Niemczech istnieje wiele różnych regionów i różnic kulturowych. Istnieją jednak pewne ogólne cechy, które są często kojarzone z niemiecką mentalnością:

1. punktualność i niezawodność: Niemcy są znani z punktualności i niezawodności. Spotkania i daty są zazwyczaj dokładnie dotrzymywane.

2. porządek i wydajność: Niemcy często preferują porządek i strukturę oraz starają się wykonywać swoje zadania w efektywny sposób.

3. dokładność i staranność: Niemcy często przywiązują dużą wagę do dokładności i staranności w swojej pracy i codziennych zadaniach.

4. bezpośredniość i szczerość: Niemcy mogą być czasami postrzegani jako bezpośredni, a nawet niegrzeczni, ponieważ często otwarcie i szczerze wyrażają swoje zdanie.

5. szacunek dla zasad i prawa: Niemcy często mają duży szacunek dla zasad i praw i zazwyczaj ich przestrzegają.

6. oszczędność i gospodarność: Niemcy często mają silne poczucie oszczędności i gospodarności.

Oczywiście są to tylko ogólne cechy i z pewnością istnieje wiele indywidualnych różnic w populacji niemieckiej.

Literatura

Dinzelbacher, Peter (1993): O teorii i praktyce historii mentalności. W: ders. (red.): Europäische Mentalitätsgeschichte. Główne tematy w indywidualnych prezentacjach. Stuttgart.

Hermanns, Fritz (1995): Sprachgeschichte als Mentalitätsgeschichte. Refleksje na temat znaczenia i formy oraz przedmiotu semantyki historycznej. W: Gardt, Andreas/ Mattheier, Klaus/ Reichmann, Oskar (red.): Sprachgeschichte des Neuhochdeutschen. Objects, Methods, Theories. Tübingen, 69-101.

Hermanns, Fritz (2012): Sprachgeschichte und Mentalitätsgeschichte. Refleksje na temat znaczenia i formy oraz przedmiotu semantyki historycznej. W: Kämper, Heitren/ Linke, Angelika/ Wengeler, Martin (red.): Der Sitz der Sprache im Leben: Contributions to a Cultural Analytical Linguistics. Berlin/Boston: de Gruyter, 5-36.

Geiger, Theodor (1987): Stratyfikacja społeczna narodu niemieckiego: eksperyment socjograficzny na podstawie statystycznej. Stuttgart: Enke.

Kreuz, Christian/ Mroczyński, Robert (2016): Sprache, Kultur, Mentalität: Sprach- und kulturwissenschaftliche Beiträge zur Analyse von Mentalitäten. Berlin/ Münster: LIT.

Werlen, Erika (1998): Sprache, Kommunikationskultur und Mentalität. On socio- and contact linguistic theorising and methodology. Tübingen: Niemeyer.