Meertaligheid

Meertaligheid – of meertaligheid – verwijst naar het vermogen om meerdere (diverse) talen te spreken of te begrijpen (Duden 2018). „Deze diverse talen omvatten niet alleen officiële talen, maar ook regionale, minderheids- en gebarentalen en zelfs taalvariëteiten zoals dialecten“ (Riehl 2014, 9).

Een concept van extreme vaagheid

De (generieke) term meertaligheid associeert tegelijkertijd verschillende vormen van taalverwerving in de ontogenese van een persoon en het gebruik in het dagelijks leven, op het werk en in instellingen (vgl. ibid., 9). In de Duitstalige wereld worden de termen meertaligheid, tweetaligheid en polyglot dus vaak synoniem gebruikt. Dit wijst op de vloeibaarheid en niet duidelijk vastgelegde definitie van de term (vgl. Petersen 2014, 19). De term meertaligheid wordt eerder gekenmerkt door zijn definitorische vaagheid, omdat hij „een oneindig aantal niveaus van communicatieve competentie“ omvat (Hernig 2005, 163).

In het algemeen wordt meertaligheid geïdentificeerd aan de hand van vier definitorische criteria:

Type verwerving

Hier wordt verwezen naar gelijktijdige en opeenvolgende verwerving en dienovereenkomstig gedifferentieerd. De levensfasen (bijv. kindertijd of volwassenheid) spelen een doorslaggevende rol (vgl. Lüdi/Py 2017, 7; Riehl 2014, 11 e.v.).

Sociale omstandigheden

Dit definitiecriterium maakt onderscheid tussen individuele, maatschappelijke en institutionele meertaligheid (vgl. Riehl 2014, 12).

Competentie

Oksaars definitie van meertaligheid (Oksaar 1980, 43) wordt vaak gebruikt en beschreven als het competentieniveau: „Ik definieer meertaligheid functioneel. Het veronderstelt dat de meertalige in de meeste situaties gemakkelijk van de ene taal naar de andere kan overschakelen als dat nodig is. De verhouding tussen de talen kan heel verschillend zijn – in de ene kan, afhankelijk van de structuur van de communicatieve handeling, inclusief situaties en onderwerpen, een minder welsprekende code worden gebruikt, in de andere een meer welsprekende code“ (Lüdi/Py 2017, 8).

Taalconstellaties

Dit verwijst naar de status van de betrokken talen. Meertaligheid wordt gekenmerkt door twee (of meer) volledig ontwikkelde cultuurtalen met internationaal prestige, bijvoorbeeld Duits-Russisch, of door een taal met een regionale, communicatieve straal, zoals het geval is bij een dialect (vgl. Lüdi/Py 2017, 6; Riehl 2014, 16 e.v.).

Van de mythe van eentaligheid

Meertaligheid wordt vaak verklaard als iets unieks, terwijl de eentalige habitus institutioneel verankerd lijkt. Maar in tijden van een globaliserende samenleving wordt eentaligheid eerder beschouwd als een ‚zeldzaamheid‘ (cf. Boschung/ Dietrich 2011, III; Riehl 2014, 9 f.). Natarajan spreekt zelfs van een uitvinding van monolinguïsten: „Het is tot op de dag van vandaag duidelijk dat meertaligheid en meertaligheid worden benadrukt in de context van diversiteit, maar binnen het kader van het heersende denken kent men niettemin aan elke persoon slechts één taal toe, namelijk die. Het individu wordt dus niet gezien als anders bekwaam in verschillende talen. Het ontbreekt de meertalige persoon dus aan mogelijkheden om zich te identificeren, te benoemen en te beschrijven.“ (Ziese/ Gritschke 2016, 261).

Oorzaken van meertaligheid zijn meestal politiek (zoals migratie), economisch of historisch. Er wordt ook onderscheid gemaakt tussen natuurlijke en didactisch gemedieerde meertaligheid.

Literatuur

Boschung, Dietrich/ Riehl, Claudia M. (eds.) (2011): Historische Mehrsprachigkeit: Workshop van het Centrum voor Oude Mediterrane Culturen (ZaKMiRa) en het Centrum voor Taaldiversiteit en Meertaligheid (ZSM) aan de Universiteit van Keulen, juli 2008. Aken: Shaker.

Duden (2018): Meertaligheid | Spelling, Betekenis, Definitie. https://www.duden.de/rechtschreibung/Mehrsprachigkeit [22.06.2018].

Hernig, Marcus (2005): Duits als vreemde taal. Een inleiding. Wiesbaden: VS.

Lüdi, Georges/ Py, Bernard (2017): Tweetalig door migratie: inleiding tot de studie van meertaligheid aan de hand van het voorbeeld van twee immigrantengroepen in Neuchâtel (Zwitserland). Tübingen: Niemeyer.

Oksaar, Eis (1980): Meertaligheid, taalcontact en taalconflict. In: Nelde, Peter Hans (red.): Sprachkontakt und Sprachkonflikt. Wiesbaden: Franz Steiner.

Petersen, Inger (2014): Schrijfvaardigheid en meertaligheid. Berlijn: De Gruyter.

Riehl, Claudia M. (2014): Meertaligheid: Een inleiding. Darmstadt: WBG.

Ziese, Maren/ Gritschke, Caroline (2016): Geflüchtete und kulturelle Bildung. Formats and concepts for a new field of practice. Bielefeld: Transcript.