Lingua franca

Termin ten składa się z łacińskiego „lingua“ oznaczającego „język“ lub „język“ oraz „franca“, który może być rozumiany jako „wolny“ lub „otwarty“ lub, w odniesieniu do pierwszego weryfikowalnego Lingua Franca, może być tłumaczony jako „frankoński“ (por. Bußmann 2008, 408). W sensie dosłownym lingua franca należy zatem rozumieć jako „wolny język“, który jest używany jako „język mediacji w wielojęzycznych społecznościach językowych“ (tamże), przy czym termin ten opisuje jedynie jego funkcję językową (por. Meierkord i Knapp 2002, 10). Lingua franca funkcjonują zatem jako języki pomostowe lub potoczne między dwoma lub więcej użytkownikami, którzy nie mają wspólnego pierwszego języka (por. Mauranen 2018, 7).

Angielski

Angielski jest prawdopodobnie najbardziej znanym i najczęściej używanym lingua franca naszych czasów, ale rosyjski jako nadrzędny lingua franca w krajach byłego Związku Radzieckiego i arabski jako wspólny lingua franca islamu są również przykładami szeroko rozpowszechnionych języków naturalnych, które funkcjonują jako lingua franca (por. Bußmann 2008, 408). Jednak nie tylko tak zwane języki światowe, tj. języki używane przez dużą liczbę ludzi na świecie jako pierwszy, drugi lub obcy język, mogą być używane jako lingua franca; nie ma ograniczeń co do tego, które języki lub dialekty mogą być używane jako lingua franca. Mogą to być również języki martwe, takie jak łacina lub starożytna greka (por. Mauranen 2018, 7f.) lub języki pidżynowe mogą pojawić się jako lingua franca w „sytuacjach kryzysowych“, gdy nie ma wspólnej znajomości języka między zaangażowanymi użytkownikami (Bußmann 2008, 532). Podejmowano również próby opracowania specjalnych sztucznych języków w celu globalnego porozumienia międzynarodowego, takich jak esperanto, najbardziej znany z tego rodzaju, który został pomyślany już w XIX wieku jako „światowy język pomocy“ ze znacznie uproszczoną wymową i gramatyką (Bußmann 2008, 157f.). W funkcji lingua franca rozróżnia się dwie definicje: Z jednej strony „prawdziwa lingua franca“ jest definiowana jako język pomostowy/komunikacyjny, gdy żaden z użytkowników nie posługuje się tym językiem jako językiem pierwszym. Drugi termin lingua franca obejmuje również sytuacje językowe między rodzimymi użytkownikami języka a osobami niebędącymi rodzimymi użytkownikami języka, w którym to przypadku jest to rozumiane jako „asymetryczne użycie“ (Ammon 2001, 34).

Krytyka

Po tym następuje krytyka stosowania lingua franca, ponieważ niektórzy lingwiści postulują, że dziedzictwo kulturowe języków naturalnych jest w ten sposób tracone, ponieważ lingua franca zawsze reprezentują silnie wydedukowaną formę języka oryginalnego (por. Meierkord 2002, 109). Krytykowany jest również fakt, że osoby posługujące się danym lingua franca często mają różne kompetencje w tym zakresie, co może prowadzić do rozbieżności w dekodowaniu i dekodowaniu komunikatów (por. tamże, 112).

Rozwój historyczny

Jak wspomniano na początku, lingua franca można również przetłumaczyć jako „język frankijski“, który można prześledzić wstecz do „języka ‚Franków‘ [jako] najstarszego możliwego do udowodnienia […] lingua franca“, którym mówiono w średniowieczu w czasach wypraw krzyżowych i który powstał w wyniku „kontaktu zachodnioeuropejskich chrześcijan z tureckimi i arabskimi muzułmanami“ (Bußmann 2008, 408; por. Meierkord u. Knapp 2002, 9). Gdzie indziej łacina jest wymieniana jako pierwsza międzykontynentalna lingua franca w czasach Cesarstwa Rzymskiego, która trwała do średniowiecza (por. Schendl 2016, 124). Wynika z tego, że lingua franca historycznie powstały i były używane tam, gdzie istniało pragnienie handlu między różnymi plemionami lub grupami etnicznymi (Meikerkord i Knapp 2002, 10). Ponadto kolonializm od XV wieku znacząco przyczynił się do rozprzestrzeniania się i rozwoju licznych języków pidżynowych (por. tamże). W ten sposób niemiecki rozprzestrzenił się również jako lingua franca zarówno poprzez kolonialną, jak i „regionalną ekspansję rodzimych użytkowników języka niemieckiego“ w Europie i poza nią (Ammon 2001, 32). Zwłaszcza w nauce niemiecki był uważany za najbardziej powszechny język wymiany i publikacji w XIX i XX wieku (por. tamże, 34). Po wojnach światowych język niemiecki stracił swój prestiżowy status na poziomie globalnym, a potrzeba ogólnej lingua franca wzrosła ze względu na rosnącą liczbę organizacji międzynarodowych, a także zwiększony handel międzynarodowy, turystykę, migrację i środki masowego przekazu (por. Meierkord i Knapp 2002, 12). Doprowadziło to do globalnego rozwoju języka angielskiego jako najczęściej używanego międzynarodowego lingua franca (por. Jenkins 2018, 595).

Literatura

Ammon, U. (2001): Niemiecki jako lingua franca w Europie. W: Sociolinguistica 15, 32-41.

Bußmann, H. (red.) (2008): Leksykon językoznawstwa. 4th ed. Stuttgart: Alfred Kröner.

Jenkins, J. (2018). Przyszłość języka angielskiego jako języka francuskiego. W: J. Jenkins, W. Baker i M. Dewey (red.): The Routledge Handbook of English as a Lingua Franca. Oxon, New York, Routledge, 594-605.

Mauranen, A. (2018): Conceptualising ELF. W: J. Jenkins, W. Baker i M. Dewey (red.): The Routledge Handbook of English as a Lingua Franca. Oxon, New York, Routledge, 7-24.

Meierkord, C. i K. Knapp (2002): Approaching lingua franca communication. W: ders. (Ed.): Lingua Franca Communicaiton. Frankfurt a. M.: Lang, 9-28.

Meierkord, C. (2002): „Język obnażony“ czy „językowa masala“? Kultura w rozmowie lingua franca. In: ders. and K. Knapp (eds.): Lingua Franca Communication. Frankfurt a. M.: Lang, 109-134.

Schendl, H. (2016): Językoznawstwo historyczne i ELF. W: M. Pitzl i R. Osimk-Teasdale (red.): English as a lingua franca: Prospectives and prospects. Boston, Berlin: De Gruyter, 123, 128.