Kimlik

„Ötekinin yabancılığıyla gerçekten ilgilenmek, ancak kendi kimliğini pekiştirmiş bir arka planda mümkün olabilir.“ (Rosa 2007, 49)

Etimoloji

Kimlik, Latince identitas kelimesinden türetilmiştir ve „mutlak aynılık“ anlamına gelmektedir (Rosa 2007, 47). Sosyolog Hartmut Rosa bu terimi farklı bağlamlarda ve biçimlerde değerlendirir. Özdeşlik adlı makalesinde, matematikte olduğu kadar mantıkta da „bir nesnenin kendisiyle ve yalnızca kendisiyle sahip olduğu mükemmel bir eşitlik ilişkisini yansıttığını“ açıklar. (Rosa 2007, 47) İnsanoğlunun özü açısından kimlik, her bireyin benzersizliği ve tanınabilirliği ile karakterize edilir. Bireysel kişilik oluşumunun temelini oluşturur. Rosa’ya göre dil kullanımı ve kültüre katılım „tüm kültürlerarası iletişim […] ve anlayışın temelidir“ (Rosa 2007, 47).

Kimliğin üç yönü

Kültür bilimci Edith Broszinsky-Schwabe, Kültürlerarası İletişim adlı kitabında, kültürlerarası bir alışverişe katılan kişilerin kimliklerini üçe ayırır: Birincisi ve en önemlisi, bir kişinin dış görünüşüyle yakından bağlantılı olan kişisel kimliktir. Davranış, dil ve koku ilk karşılaşmada önemli bir rol oynar. İkinci sırada sosyal kimlik (grup kimliği, biz kimliği, kolektif kimlik) yer alır. Burada birey karakteristik kültürel özellikler edinir ve böylece kendini özdeşleştirdiği bir gruba aidiyetini işaretler. Ayrıca Broszinsky-Schwabe sosyal kimliği aile, yaş grubu, meslek, din vb. gibi farklı kimlik alanlarına ayırmaktadır (bkz. Broszinsky-Schwabe 2011, 44).

Üçüncü yön olarak kültürel kimlik, „dil ortaklığı, birlikte yaşama normları, ideolojik ve dini yönelimler, sanatsal ve bilimsel gelenekler, spor ve zanaat becerileri, paylaşılan idealler ve değerler [yönelim] tarafından yönlendirilen bireyleri veya grupları tanımlar. Yaşam tarzındaki ortaklıklar, örneğin barınma ve yerleşme davranışlarında, yeme alışkanlıklarında, modada, görgü kurallarında, sembollerde, festivallerde ve kutlamalarda kendini gösterir.“ (Broszinsky-Schwabe 2011, 46)

Öz-imaj – dış imaj

Farklı kültürler arasındaki temas günümüzde her zamankinden daha yoğun. Bu nedenle kimliği korumak zorlu bir görevdir. Broszinsky-Schwabe’nin açıkça belirttiği gibi, işaretleri, sembolleri, gelenekleri, davranış kalıpları ve değer sistemleriyle her bir kültür, bir kişinin kimliğinin oluşumu üzerinde bir etkiye sahiptir (bkz. Broszinsky-Schwabe 2011, 46). Bu durum özellikle yabancı bir kültürle karşılaşıldığında ya da yabancı bir ülkeye entegre olunduğunda belirginleşir.

Psikolog Annekatrin Hoppe bu bağlamda daha önceden aşina olunan benlik imgesinin yeni bir çevrede ne ölçüde değiştiğini incelemektedir. So war ich nicht, so bin ich nicht adlı makalesinde, yabancı bir ortama entegre olmaya çalışırken, tanıdık davranış kalıpları ve bakış açılarının yanı sıra aksi takdirde gizli kalacak özelliklerin de sorgulanmaya başladığını açıklıyor (bkz. Hoppe 2013). Kişinin aşina olduğu kültürel ortamdan doğan kendi imajı artık yabancı imajla uyuşmamaktadır. Bu da „kişinin kendi kimliğinin belirsizliğine“ yol açar (Hoppe 2013, 176).

Küreselleşme

Kimlik gelişimi, kültürlerin sürekli değişiminden hem olumlu hem de olumsuz yönde etkilenir. Kültürlerdeki değiĢimler, „kültürün taĢınabilir olduğu, taĢıyıcılarının yükü olduğu“ gerçeğinin bir göstergesidir. (Groh 2003, 172) Bu bağlamda Groh, Identity Change – Globalisation and Cultural Inductions adlı makalesinde küreselleĢmenin endüstriyel kültürlere maruz kalan yerli, özerk kültürlerin istikrarsızlaĢmasına neden olduğunu belirtmektedir. „Hakimiyet boşluğu[ları]“ nedeniyle (Groh 2003, 162), kültürler kısmen veya tamamen silinmekte, böylece insanlar bireysel kimliklerini oluşturma fırsatından mahrum bırakılmaktadır (bkz. Groh 2003, 177).

Edebiyat

Broszinsky-Schwabe, Edith (2011): Kültürlerarası İletişim. Yanlış Anlamalar – Anlama. Wiesbaden: Springer.

Groh, Arnold (2003): Kimlik değişimi. Küreselleşme ve Kültürel İndüksiyonlar. İçinde: Kimminich, Eva (ed.): Welt Körper Sprache. Algı ve temsilin kültürel biçimleri üzerine perspektifler. Kültürel Kimlik. İnşalar ve Krizler. Cilt 3. Frankfurt am Main: Peter Lang, 161-185.

Hoppe, Annekatrin (2013): So war ich nicht, so bin ich nicht. Kültürel Çevrenin Kişinin Kendi Kimliği Üzerindeki Etkisi Üzerine. In: Kumbier, Dagmar/ Schulz von Thun, Friedemann (eds.): Intercultural Communication: Methods, Models, Examples. 6 ed. Reinbek bei Hamburg: Rowohlt, 170-186.

Rosa, Hartmut (2007) Kimlik. In: Straub, Jürgen/ Weidemann, Arne/ Weidemann, Doris (eds.): Handbuch interkulturelle Kommunikation und Kompetenz. Temel kavramlar – teoriler – uygulama alanları. Stuttgart: Metzler, 47-56.