Hybrydowość

Model hybrydowości opisuje proces międzykulturowy, w którym dochodzi do reorientacji tożsamości jednostki (por. Gugenberger 2010, 68). Termin hybrydowość pochodzi od łacińskiego słowa hybrida „kundel“ i zakłada, że jednostki wytwarzają nowo skonstruowaną, a więc trzecią tożsamość z tożsamości pochodzenia i tożsamości społeczeństwa przyjmującego (por. Gugenberger 2010, 68). Model hybrydowości traktuje „mówcę jako aktora społecznego“ (Gugenberger 2010, 68), który ze splotu dwóch kultur i języków rozwija nowe odmiany, które wykraczają poza odrzucanie lub preferowanie jednego języka lub kultury (por.)

Pojęcie: hybrydowość według Bhabhy

W 1994 roku Bhabha ustanowiła centralne pojęcie hybrydowości w oparciu o teorię dyskursu Foucaulta (por. Engel/ Lewicki 2005, 1). Podstawą tej koncepcji jest to, że nowa tożsamość może powstać tylko w trzeciej przestrzeni pomiędzy dwoma kulturami (por. Engel/ Lewicki 2005, 1). „Dla Bhabhy podmiot jest raczej węzłem i skrzyżowaniem przenikających go języków, porządków, dyskursów i systemów, ze wszystkimi związanymi z nimi percepcjami, emocjami i procesami świadomości. Jego metafora ‚węzłowego podmiotu‘ przenosi więc wielokulturowość z pojęcia terytorialnego na osobę“ (Engel/ Lewicki 2005, 2).

Historia: Historia pojęcia hybrydowości

Termin hybrydowość został użyty w XIX wieku w kontekście heterogeniczności etnicznej i nabrał negatywnej konotacji. Tymczasem pojęcie hybrydowości ma pozytywną konotację (por. Fludernik 2001, 12) i „funkcjonuje […] jako kluczowe pojęcie dla opisu różnorodności kulturowej“ (Fludernik 2001, 12), które ma charakter progresywny (por.) Decyzja mówcy o użyciu hybrydowych form językowych może być rozumiana jako opór wobec dominujących modeli ideologii asymilacji oraz jako sygnał istniejącej różnorodności językowej jednostek (por. Gugenberger 2010, 70).

Przeniesienie do współczesności

Współcześnie zjawisko hybrydowości stosuje się poza kontekstem kolonialnym, na przykład do badania i opisywania otwartych koncepcji tożsamościowych migrantów. Na przykładzie muzułmańskich migrantów w Niemczech i Europie, Foroutan/ Schäfer stawiają tezę, że nowe meta-narracje pochodzenia i tożsamości oraz przynależności kulturowej powstają na poziomie indywidualnym, gdy tylko ludzie czują, że należą do różnych przestrzeni kulturowych (por. Foroutan/ Schäfer 2009, 1 f.). Krytycy teorii hybrydowości twierdzą natomiast, że procesy migracyjne jako całość nie prowadzą do fragmentacji tożsamości podmiotu, dlatego hybrydyzacja nie może być rozumiana jako zjawisko uniwersalne (por. Castro Varela 2015, 270 f.).

Odróżnienie od hiperkulturowości

W przeciwieństwie do teorii hiperkulturowości, tożsamość hybrydowa ma wyraźny charakter demarkacyjny. Bienfait opisuje to jako społeczne „zestawienie i stale zmieniający się, koalescencyjny moment identyfikacji“ (Bienfait 2006, 93). Proces „tworzenia“ własnej kultury w grupie rówieśniczej jest więc środkiem przeciwko bezdomności (por. Foroutan/ Schäfer 2009, 1). Występują procesy dezintegracji, ponieważ całkowita integracja w kraju przybycia wydaje się nieosiągalna (por. Foroutan/ Schäfer 2009, 1 f.).

Językoznawstwo: Jak powstają odmiany hybrydowe?

Formy hybrydowe są niezwykle zróżnicowane pod względem cech językowych. Drobne modyfikacje językowe na poziomie fonetycznym i prozodycznym można osiągnąć na przykład za pomocą codeswitchingu. Podobnie odmiana hybrydowa może obejmować powstanie nowego języka (por. Gugenberger 2010, 68 f.). Jeśli chodzi o stopień hybrydowości, należy zauważyć, że jeśli duża część cech językowych, np. z języka pochodzenia, jest zastąpiona przez język społeczeństwa przyjmującego, mamy do czynienia z niskim stopniem hybrydowości. Jednak w momencie osiągnięcia mniej więcej środka dwóch języków źródłowych jest to przestrzeń bez granic językowych, w której żaden z języków źródłowych nie może być określony jako dominujący. W tym przypadku dochodzi do osiągnięcia trzeciej przestrzeni (por. Gugenberger 2010, 69). Powstałe odmiany hybrydowe mogą być przekazywane przez pokolenia, jak również istnieć tylko czasowo (por. Gugenberger 2010, 68).

literatura

Bienfait, Agathe (2006): Im Gehäuse der Zugehörigkeit. Wiesbaden: VS.

Castro Varela, Maria do Mar/ Dhawan, Nikita (2015): Postkoloniale Theorie – eine kritische Einführung. 2. Auf. Bielefeld: transcript.

Engel, Christine/ Roman Lewicki (2005): Konzepte von Interkulturalität. In: Engel, Christine/ Lewicki, Roman (Hrsg.): Interkulturalität. Slawistische Fallstudien. Bd. 12. Innsbruck: Innsbrucker Beiträge zur Kulturwissenschaft: Slavica Aenipontana, 1–8.

Fludernik, Monika (2001): Hybridität. Theorie und Praxis. In: Polylog 8, 7–25.

Foroutan, Naika/ Schäfer, Isabel (2009): Hybride Identitäten – muslimische Migrantinnen und Migranten in Deutschland und Europa. https://www.bpb.de/apuz/32223/hybride-identitaeten- muslimische-migrantinnen-und-migranten-in-deutschland-und-europa?p=all [22.06.2018].

Gugenberger, Eva (2010): Das Konzept der Hybridität in der Migrationslinguistik. In: Ludwig, Ralph/ Schwarze, Sabine (Hrsg.): Sprache, Identität, Kultur. Bd. 8. Frankfurt am Main: Peter Lang, 67–92.