Hofstede

Geert Hofstede był holenderskim kulturoznawcą, psychologiem społecznym i profesorem emeritus antropologii organizacyjnej i zarządzania międzynarodowego na Uniwersytecie w Maastricht. W kręgach zawodowych uważany jest za twórcę badań międzykulturowych opartych na statystyce.

Wymierne aspekty

Pod koniec lat 60. Hofstede przeprowadził badania empiryczne z udziałem ponad 110 tys. pracowników IBM w 67 krajach i na ich podstawie opracował model wymiarów kultury. Początkowo Hofstede zidentyfikował cztery wymiary kultury, później doszły jeszcze dwa, zwiększono także liczbę badanych krajów do 76. „Wymiar to aspekt kultury, który może być mierzony w odniesieniu do innych kultur.“ (Hofstede 2017, 38)

Poniżej przedstawiono przegląd wymiarów kultury:

Dystans władzy

Wymiar kulturowy dystansu władzy opisuje przejawy relacji władzy w kulturach, a także ich dystrybucję. Czy dystans między rodzicami i dziećmi, nauczycielami i uczniami, przełożonym i pracownikiem – relacje hierarchiczne mogą być różnie tolerowane. Dystans władzy to zatem.
„stopień, w jakim mniej wpływowi członkowie instytucji i organizacji w danym kraju oczekują i akceptują nierówny podział władzy.“ (Hofstede 2017, 518)

Indywidualizm/kolektywizm

Drugi wymiar kulturowy opisuje relacje pomiędzy indywidualizmem i kolektywizmem w ramach danej kultury. Podczas gdy kultury indywidualistyczne kładą nacisk na osobistą samorealizację, kultury kolektywistyczne podkreślają tożsamość we-grupową.
„Indywidualizm reprezentuje taką formę społeczeństwa, w której więzi społeczne między jednostkami nie są zbyt silne. Oczekuje się, że każdy będzie dbał tylko o siebie lub swoją najbliższą rodzinę.“ (Hofstede 2017, 516)
„Kolektywizm reprezentuje społeczeństwo, w którym ludzie żyją od urodzenia w grupach „we“, czyli grupach o silnym poczuciu przynależności, które zapewniają im ochronę przez całe życie za niekwestionowaną lojalność.“ (Hofstede 2017, 516)

Unikanie niepewności

Kultury w różny sposób radzą sobie z nieznanymi sytuacjami, które wywołują niepewność. Członkowie społeczeństw o wysokim poziomie unikania niepewności starają się kontrolować to, co nieznane, jak również to, co niepewne, za pomocą środków regulacyjnych. Z kolei kultury o niskim poziomie unikania niepewności kładą mniejszy nacisk na orientację na reguły.
Unikanie niepewności odnosi się do „stopnia, w jakim członkowie danej kultury czują się zagrożeni przez niejednoznaczne lub nieznane sytuacje.“ (Hofstede 2017, 522)

Męskość versus kobiecość

Kulturowy wymiar męskości i kobiecości jest kategorią społeczno-kulturową, ponieważ opisuje podział ról między mężczyznami i kobietami.
„Męskość oznacza społeczeństwo, w którym emocjonalne role płciowe są jasno określone: Mężczyźni mają być asertywni, twardzi i skoncentrowani na sukcesie materialnym; kobiety mają być skromne, czułe i dbające o jakość życia.“ (Hofstede 2017, 518)
„Kobiecość reprezentuje społeczeństwo, w którym emocjonalne role płciowe nakładają się na siebie: zarówno mężczyźni, jak i kobiety są postrzegani jako skromni, wrażliwi i zatroskani o jakość życia.“ (Hofstede 2017, 514)

Orientacja długo- i krótkoterminowa

Wymiar orientacji długo- i krótkoterminowej opisuje nastawienie społeczeństw albo na krótkoterminowe sukcesy, albo na długotrwałe rozwiązania.
„Orientacja długoterminowa reprezentuje pielęgnowanie cnót nastawionych na przyszły sukces, zwłaszcza oszczędność i wytrwałość.“ (Hofstede 2017, 518)
„Orientacja krótkoterminowa oznacza pielęgnowanie wartości związanych z przeszłością i teraźniejszością, zwłaszcza szacunek dla tradycji, zachowanie ‚twarzy‘ i wypełnianie obowiązków społecznych.“ (Hofstede 2017, 517)

Przyjemność i powściągliwość

Szósty wymiar kulturowy z 2010 roku opisuje, jak w społeczeństwie podchodzi się do wyrażania indywidualnych potrzeb – nastawionym na przyjemność czy raczej powściągliwym.
„Przyjemność oznacza społeczeństwo, w którym dopuszcza się stosunkowo hojne zaspokajanie podstawowych i naturalnych potrzeb człowieka, polegających na czerpaniu radości z życia i zabawie“.
„Powściągliwość reprezentuje społeczeństwo, w którym zaspokojenie potrzeb jest tłumione i regulowane za pomocą surowych norm społecznych“.

Głosy krytyczne

Krytycy Hofstede’a zarzucają, że badania zostały przeprowadzone wyłącznie wśród pracowników IBM, a zatem ich wyniki nie pozwalają na wyciągnięcie jakichkolwiek reprezentatywnych wniosków na temat całej populacji danego kraju. Pracownicy IBM nie odpowiadają „przeciętnym“ obywatelom, ponieważ do wykonywania tej pracy wymagany jest ponadprzeciętny poziom kwalifikacji.

Niemiecki kulturoznawca Klaus P. Hansen również krytykuje teorię wymiarów kulturowych Hofstede: „W sumie jego książka jest katastrofą dla współczesnego kulturoznawstwa. Grzeszy przeciwko całemu postępowi, jaki dokonał się od lat sześćdziesiątych, a ze wszystkich rzeczy to dzieło machinacji nauczyło nienauczonych, którzy uważali pojęcie kultury za nonsens. Ci psychologowie, socjologowie i ekonomiści, którzy ufają jedynie analizom empirycznym, zostali przekonani przez statystyki Hofstede, że kultura składa się z twardych faktów, które można zmierzyć i zważyć.“ (Hansen 2000, 285)

Ponadto krytykuje się, że cały kraj jest charakteryzowany jako grupa, która nie może odzwierciedlać tożsamości i samorozumienia poszczególnych grup społecznych. Ponieważ społeczeństwo jest w ciągłym stanie procesów i zmian, dane, które mają już ponad 40 lat, nie są już wystarczająco znaczące z dzisiejszej perspektywy. Również opisane dotychczas tylko sześć wymiarów nie wystarcza do adekwatnego zdefiniowania złożonych kultur.

Literatura

Hansen, Klaus P. (2000): Kultur und Kulturwissenschaft. Eine Einführung. 2. Aufl. Tübingen/ Basel: Francke.

Hofstede, G.: Lokales Denken, globales Handeln. Interkulturelle Zusammenarbeit und globales Management. 6. Aufl. München: Beck.

Geert Hofstede: https://geerthofstede.com [07.07.2018].