Historia świata

„Dydaktyka historii nie ma już na celu nauczenia uczniów jak największej ilości zapomnianej i odpornej wiedzy z ustalonego kanonu. Raczej pyta i myśli o tym, w jaki sposób uczniowie mogą uczyć się pytań, metod myślenia, sposobów pracy i treści historii, które są dla nich ważne w szkole, aby zwiększyć ich zdolność zapamiętywania i połączyć je z historycznie oświeconą wyobraźnią społeczną“. (Bergmann et al. 2003, 3)

Cytat ten ilustruje próbę ponownego przemyślenia wiedzy historycznej, aby pomóc uczniom lepiej zrozumieć współczesne procesy i problemy w świecie, w którym „to, co globalne, w coraz większym stopniu przenika to, co lokalne“ (Forster/Popp 2003, 5). W tym miejscu pojawia się historia światowa ze swoją perspektywą makro. Według Conrada, historia światowa lub historia globalna próbuje przezwyciężyć historie narodowe i ich zamknięte przestrzenie, aby lepiej przedstawić i zrozumieć „procesy transnarodowe, relacje wymiany, ale także porównania w ramach kontekstów globalnych“ (Conrad 2013, 9).

Czym jest historia światowa?

Dla wielu autorów terminy historia światowa i historia globalna zbiegły się do tego stopnia, że można mówić o synonimach (por. Sieder/Langthaler 2010, 9), co zakłada się również w dalszej części niniejszego tekstu. Mówiąc bardziej ogólnie, historia globalna odnosi się do formy analizy historycznej, w której zjawiska, wydarzenia lub procesy można umieścić w kontekście globalnym (por. Conrad 2013, 9). Wzajemne powiązania zglobalizowanego świata są punktem wyjścia historii globalnej, skupiającej się na wymianie między „rzeczami, ludźmi, ideami i instytucjami“ (Conrad 2013, 9). Współczesna historia światowa kwestionuje orientację programu nauczania historii i orientację narodowo-historyczną i charakteryzuje się przede wszystkim analizą procesów globalizacji i umożliwieniem uczniom rozwinięcia makroperspektywy na problemy globalne (por. Forster/Popp, 5).

Jednakże studia nad historią świata wcale nie muszą być globalne. Conrad opisuje, że „[…] może być globalne, ale w zależności od tematu lub pytania […] nie musi obejmować całego świata“ (Conrad 2013, 10). (Conrad 2013, 10). Najważniejsze spostrzeżenia lub pytania wynikałyby z interfejsów poziomów lokalnego i globalnego oraz „ich lokalnych przejawów“ (Conrad 2013, 10). Na państwowym serwerze edukacyjnym Badenii-Wirtembergii historia globalna jest rozumiana jako młoda dziedzina studiów historycznych, która w coraz większym stopniu przyciąga uwagę także innych dyscyplin. Kwintesencją tego młodego podejścia jest zmiana perspektywy z europocentrycznej i zachodniej na świadomość kultur pozaeuropejskich (por. Marks 2006, 178-180). Precyzyjna definicja historii globalnej nie jest jednak możliwa, ponieważ podejścia te zaczynają się w różnych punktach czasowych. Jest to również widoczne w projekcie wielkiej historii, która zaczyna się od Wielkiego Wybuchu (por. Conrad/Eckert 2007, 25).

W tym miejscu staje się jasne, że chociaż podejścia do historii globalnej i światowej są podobne w swojej perspektywie makro, zakres przestrzenny i czasowy tej perspektywy może się znacznie różnić w zależności od podejścia, tak że jednolita i precyzyjna definicja tej dziedziny wydaje się niemożliwa (por. Conrad/Eckert 2007, 25). Na pytanie, czym jest wielka historia, Simon odpowiada następująco:

„Big History to młoda, transdyscyplinarna dziedzina, w której naukowcy z różnych dyscyplin akademickich starają się nadać sens historii opowiadanej przez całość ludzkiej wiedzy“. (Simon 2015, 2)

Sam zakres i interdyscyplinarność tej definicji znacznie różni się od podejść, które „jedynie“ starają się przedstawić procesy globalizacji lub globalne konteksty i uczynić je bardziej zrozumiałymi. W podejściu „wielkiej historii“ odkrycia naukowe są kontekstualizowane w kontekście historii i cywilizacji ludzkości i osadzone w „opowieści“: „I jest to związane ze sztuką opowiadania historii, która jest domeną nauk humanistycznych“ (Simon 2015, 2).

Z drugiej strony, według Conrada i Eckerta, w dziedzinie historii świata można wyróżnić cztery szerokie perspektywy, które pojawiły się w ostatnich latach: Gospodarka Światowa i System Światowy, Analizy Cywilizacji, Historia Globalizacji i Studia Postkolonialne (por. Conrad/ Eckert 2007, 15 i nast.). Z drugiej strony, według Siedera i Langthalera, historia globalna lub światowa „obejmuje również porównania społeczne i kulturowe w naukach o edukacji […], w naukach politycznych, w badaniach antropologii społecznej i kulturowej [oraz] w kulturoznawstwie“ (Sieder/Langthaler 2010, 10).

Staje się jasne, że nie osiągnięto jeszcze porozumienia w naukowej dyskusji na temat definicji historii globalnej, ponieważ różne podejścia zbytnio się od siebie różnią, ponieważ „nie ma prawie żadnych ograniczeń co do możliwych tematów globalno-historycznych“ (Conrad 2013, 198). (Conrad 2013, 198). Ogólnie rzecz biorąc, w odniesieniu do wymiaru czasu można stwierdzić, że większość podejść do historii globalnej koncentruje się na kontekstach „epoki nowożytnej“, a tym samym dystansuje się od projektu wielkiej historii, która zaczyna się od Wielkiego Wybuchu (por. Conrad / Eckert 2007, 25). Spojrzenie na wymiar przestrzenny podejść światowo-historycznych lub globalno-historycznych nie zawsze jest ukierunkowane na cały świat, o wiele bardziej „świadomość globalnych powiązań“ (Conrad/Eckert 2007, 27) odgrywa ważną rolę podczas analizy.

Podsumowanie

Można stwierdzić, że historia świata próbuje zmienić perspektywę z mikro na makro, koncentrując się na globalnych powiązaniach i próbując je ujawnić. W związku z tym, według Conrada, można zauważyć dwa główne potencjały historii globalnej. Z jednej strony, historia globalna może utorować drogę do globalnej świadomości historycznej poprzez skupienie się na wymianie międzynarodowej (por. Conrad 2013, 26). Z drugiej strony, historia globalna otwiera możliwość spojrzenia na historię z lotu ptaka, a tym samym pokazania bardziej krytycznego spojrzenia na pewne wydarzenia (por. Conrad 2013, 27). Ta dziedzina badań historycznych prawdopodobnie również zyska na znaczeniu dla komunikacji międzykulturowej.

Literatura

Bergmann, Klaus/ Mayer, Ulrich/ Pandel, Hans-Jürgen/ Schneider, Gerhard (2003): O serii Forum Historical Learning. W: Popp, Susanne/ Forster, Johanna (red.): Curriculum Weltgeschichte – Globale Zugänge für den Geschichtsunterricht. Schwalbach, 3.

Christian, David (2011): David Christian – Gesamtgeschichte, 11 kwietnia. https://www.youtube.com/watch?v=yqc9zX04DXs [03.07.2019].

Conrad, Sebastian (2013): Globalgeschichte – Eine Einführung, Monachium: Beck.

Conrad, Sebastian/ Eckert, Andreas (2007): Globalgeschichte, Globalisierung, multiple Modernen: Zur Geschichtsschreibung der modernen Welt. In: Conrad, Sebastian/ Eckert, Andreas/ Freitag, Ulrike, (eds.): Globalgeschichte – Theorien, Ansätze, Themen. Frankfurt nad Menem: Campus, 7-49.

Forster, Johanna/ Popp, Susanne (red.) (2003): Curriculum Weltgeschichte – Globale Zugänge für den Geschichtsunterricht, Schwalbach: Wochenschau Verlag.

Marks, Robert B. (2006): The Origins of the Modern World: A Global World History, Stuttgart: Konrad Theiss.

Sieder, Reinhard/ Langthaler, Ernst (red.) (2010): Globalgeschichte 1800-2010. Wiedeń/ Kolonia/ Weimar: Böhlau.

Simon, Richard B. (2015): What Is Big History. W: Simon, Richard B./ Behmand, Mojgan/ Burke, Thomas (red.): Teaching Big History. Oakland: University of California Press, 1-20.