Heterojenlik

Heterojenlik terimi net bir şekilde tanımlanamamaktadır. Wittig, Verschiedenartigkeit, Diversität, Andersartigkeit ve Ungleichheit gibi eşanlamlı kelimelerden bahsetmektedir (bkz. Wittig 2014, 14). Schönhuth’un çevrimiçi kültür sözlüğünde heterojenlik „çeşitliliğin bir ifadesi“ olarak anlaşılmalıdır. Prengel’in heterojenliği üç anlam düzeyinde, yani farklılık, değişebilirlik ve belirlenemezlik olarak tanımlayan yaklaşımı ilginç görünmektedir (bkz. Prengel 2005, 21).

Heterojenliğe karşı homojenlik

Heterojenlik, homojenliğin karşıtı olarak görülebilir. Bir şey homojen bir varlık olarak tanımlandığında, „son derece tek tip bileşenlerden ve kapsamlı bir bütünden oluşmuş“ olarak sunulur (Krossa 2018, 53).

Heterojenlik ismi, kökeni Yunanca heterogenḗs kelimesine dayanan ve „farklı türden, cinsten, farklı dilbilgisel cinsiyetten, çeşitli şekilde oluşmuş“ anlamına gelen heterojen sıfatından türetilmiştir (DWDS 2018).

Sosyolojik yaklaşım

Krossa bu terimi sosyolojik bir perspektiften tanımlamaktadır: „Homojenlik yaklaşımının aksine, temel varsayım her şeyden önce yer ve mekânın giderek daha az uyumlu olduğu, hatta artık hiç uyumlu olmadığıdır“ (Krossa 2018, 67).

Sosyal ve mekânsal olanın örtüşmesi söz konusudur,

– bir coğrafi konumda aynı anda ve paralel olarak yığılmış sosyal alanlar mevcut olduğunda veya

– Bir sosyal alan birden fazla yere yayıldığında (bkz. Krossa 2018, 67).

Krossa ayrıca Polonyalı kültür kuramcısı Zygmunt Bauman’ın ’sıvı modernite‘ ile ilgilenen çalışmalarından da yararlanır. Ayrıca, artık önceden belirlenmiş kalıpların olmayacağı şimdiki zamanı kendi toplum kavramına aktarır. Onu ulus devletin geleneksel çerçevesinden uzaklaştırır ve akışkanlık metaforunun yardımıyla farklılık kavramını ilke edinir. Mevcut toplumsal form kalıplarını, bir bireyin aynı anda ve değişken bir şekilde birden fazla toplumsal gruba aidiyet hissedebileceği gerçeğine dayanarak analiz etmiştir. Krossa, bireyi ön plana çıkaran teorilerden bahseder – birey, bununla birlikte, yüzeyselliğe doğru gelişmektedir. Bu aynı zamanda birçok kimliği geliştirmenin giderek daha önemli hale geldiği anlamına da gelebilir (bkz. Krossa 2018, 73 f.).

Homojenlik ve heterojenlik dengede mi?

Krossa’ya göre, farklılık araştırmaları mikro düzeylere atıfta bulunduğunda başarılıdır, ancak kavramlar makro düzeyde teorileştirilmek istendiğinde sorunlu hale gelir (bkz. Krossa 2018, 68). Krossa, çağdaş sosyolojide iki kavramın bir arada varoluşunun evrimi hakkında şunları yazmaktadır: „Genel olarak, sosyolojideki mevcut eğilimlere bakıldığında, homojenlik ve heterojenlik arasındaki dengenin (ya da daha doğrusu dengesizliğin) odağının, heterojenlik sorunsalının günümüzde daha önemli, daha acil olduğu varsayımına doğru kaydığı görülmektedir.“ (Krossa 2018, 68)

Bu olguyu açıklarken şöyle diyor: „Artık pek çok yazar, heterojenliğin çağdaş toplumsalın tek ilgili özelliği olmasa bile baskın özelliği olduğunu ilan ederek bu yönü [homojenliği] abartıyor“ (Krossa 2018, 68). Bunun bir sonucu olarak, diğer şeylerin yanı sıra, toplum konusundaki araştırmacıların toplum kavramının kendisini sorguladıklarını ve bunun yerini farklılık kavramının aldığını gördüklerini belirtmektedir (bkz. Krossa 2018, 68).

Bununla birlikte, araştırmalar aynı zamanda basitleştirmeye de yol açmaktadır, çünkü homojenlik ve heterojenlik yalnızca karşıtlıklar olarak ele alınmakta, ancak birlikte tanımlanmamaktadır. Bu da tersine dönüşe yol açmaktadır – heterojenliğin ‚çok fazla‘ olmasından kaçınmak için homojenlik aşırı vurgulanmaktadır. Bu durum örneğin göç ve göçmenlik tartışmalarında görülebilir.

„Heterojenlik“ bir grup veya sistem içindeki farklılık veya çeşitliliği ifade eder. İşte bazı örnekler:

1. kültürel heterojenlik: farklı dilleri konuşan ve farklı kültürel geleneklere sahip birçok farklı etnik grubun bulunduğu bir şehir.
2. yaş heterojenliği: ilkokuldan ortaokula kadar farklı yaşlarda öğrencileri olan bir okul.
3. cinsiyet heterojenliği: Erkek ve kadınların farklı departmanlarda veya rollerde çalıştığı bir çalışma ortamı.
4. yetenek heterojenliği: Özel ihtiyaçları olan öğrenciler veya daha yüksek akademik yeteneklere sahip öğrenciler de dahil olmak üzere farklı yeteneklere sahip öğrencilerin bulunduğu bir sınıf.
5. coğrafi heterojenlik: Farklı coğrafya, iklim ve ekonomik koşullara sahip farklı bölgeleri olan bir ülke.
6. dilsel heterojenlik: bazı öğrencilerin eğitim dili dışında bir dil konuştuğu okul.
7. dini heterojenlik: farklı dini inanç ve uygulamalara sahip üyelerden oluşan bir topluluk.

Edebiyat

Alman Dili Dijital Sözlüğü (DWDS). https://www.dwds.de/wb/heterogen [19.06.18].

Krossa, Anne Sophie (2018): Toplum. Sosyolojide temel bir kavram üzerine düşünceler. Wiesbaden: Springer.

Prengel, Annedore (2005): Eğitimde Heterojenlik – İnceleme ve Genel Bakış. In: Bräu, Karin/ Schwerdt, Ulrich (eds.): Heterogenität als Chance. Vom produktiven Umgang mit Gleichheit und Differenz in der Schule. Münster: LIT, 19-35.

Schönhuth, Michael: kulturglossar.de. http://www.kulturglossar.de/html/h-begriffe.html [19.06.2018].

Wittig, Marietta-Titine Ve (2014): Heterojenlik – yük mü yoksa pedagojik zorluk mu? Berlin’de devlet tarafından işletilen meslek okullarında işletme ve yönetim meslek alanındaki öğretmen tiplerinin öğrenci farklılıklarıyla başa çıkma açısından incelenmesi. Berlin.