Globalisering

Globalisering is geen staat maar een proces en kan worden opgevat als een „vorm van ‚denationalisering‘ die invloed heeft op verschillende gebieden zoals communicatie, cultuur, milieu, politiek en economie“. (Starke/ Tosun 2019, 183)

„Globalisering verwijst naar wereldwijde processen van onderlinge afhankelijkheid, uitwisseling en afhankelijkheid. Communicatie- en transportmiddelen zijn bijzonder belangrijk voor de wereldwijde stromen van financieel kapitaal, goederen, technologieën, mensen en ideeën. Het feit dat deze onderlinge afhankelijkheden en effecten wereldwijd waarneembaar en bewust zijn in de wetenschap en in het dagelijks leven is – in tegenstelling tot eerdere supralokale interacties – een essentieel kenmerk van de huidige fase van globalisering.“ ( Kreff et al. 2011, 126) De transnationale of transcontinentale productieketens, de wereldwijde interconnecties van naties, het relatieve verlies aan belang van natiestaten en de universele commodificatie en kapitalisatie lijken in deze context bijzonder belangrijk (vgl. Auernheimer 2015, 17).

Fasen van globalisering

Er zijn verschillende manieren om globalisering in fasen in te delen:

– Globalisering 1.0: nieuw tijdperk van kolonisatie (1492 tot 1800).

– Globalisering 2.0: industrialisatie (1800 tot 2000)

– Globalisering 3.0: informatietijdperk (2000 tot nu)

De eerste fase wordt gekenmerkt door ontdekkingsreizen, de groei van de wereldhandel en de drukpers. De tweede fase omvat de Amerikaanse en Franse Revoluties en de uitvinding van de stoommachine en de spoorwegen. Globalisering 3.0 wordt vooral gekenmerkt door het World Wide Web en draadloze en bekabelde datatransmissie (vgl. Mäder 2018, 6).

Een andere variant van het onderverdelen van globalisering is het onderscheid tussen prekoloniale, koloniale en huidige fasen van globalisering (vgl. Gingrich 2011, 126).

Globalisering als proces

Globalisering is een

– perceptueel fenomeen, wat betekent dat de wereld (wederkerigheid) ‚zichtbaar‘ wordt en dat alles door iedereen en iedereen wordt gezien. Dit proces wordt voornamelijk gekenmerkt door elektronische versterking. Mensen nemen bijvoorbeeld de landschappen van andere landen waar of leren nieuwe culturele tradities kennen. Deze ‚zichtbaarheid‘ is een doorslaggevende reden voor nieuwe migratiebewegingen.

– Interactief fenomeen: Er vinden steeds meer internationale interacties plaats. Deze beïnvloeden elkaar en omvatten niet alleen goederen en diensten, maar ook mode, films, kunst, muziek, eten, enz. Gewoonten zoals eten worden overgenomen of ook veranderd. Culturen van leefruimtes zijn niet langer beperkt tot de eigen staat, maar zijn ook toegankelijk voor andere staten.

– Interlocking fenomeen: Als de structuren van interacties verankerd raken, ontstaat er een interlocking fenomeen. Dominante actoren (bijv. staten) verliezen hun onafhankelijkheid en zijn niet langer autonome „entiteiten“ ( Prisching 2019, 403). Bovendien wordt hun soevereiniteit door de processen in twijfel getrokken (vgl. ibid., 403).

5 Dimensies van globalisering

Mondiale ecologische gevolgen

– Milieueconomie: Ecologische crises stellen niet alleen de staat voor nieuwe uitdagingen, maar ook alle andere landen. Bijvoorbeeld de schaarste van natuurlijke hulpbronnen, toenemend verkeer of zelfs klimaatverandering is een probleem voor alle staten, waarvan de gevolgen wereldwijd wijdverspreid zijn (vgl. Preyer 2018, 309).

– Ecologisch evenwicht: Er moet een evenwicht en coördinatie komen tussen „de vraag naar prestaties als sociale norm en het sociale evenwicht in het gebruik van het milieu“ ( ibid., 310).

Culturele globalisering

– Concurrentie van interpretaties: De toegang tot andere culturen creëert „een wereldwijde markt van culturele verenigingen die met hun beloften van verlossing concurreren om leden.“ (ibid., 311)

– Mondiale verspreiding: nieuwe vormen van een bestaande praktijk worden opnieuw gecombineerd, zodat globalisering leidt tot een nieuw syncretisme (cf. ibid., 311).

Economische globalisering

– Openstelling van markten: Het netwerken van productie, diensten en marketing door mondiale spelers leidt tot nieuwe openingen van markten (vgl. ibid.).

– Netwerken: Communicatietechnologische netwerken zijn wereldwijd. Aangenomen wordt dat „een mondiaal economisch systeem in zijn structuur en functie bestaat uit de segmenten van economische sectoren, regio’s en staten“ (ibid., 312).

Politieke globalisering

– Mondiaal bestuur: Mondiale problemen zoals ziekten of milieuvervuiling betekenen dat ze internationaal moeten worden geregeld. In deze context is mondiaal bestuur geen wereldregering, maar een „indirect beleid“ (Willke 2002 (FN 307)) dat zich bezighoudt met de aanpak van problemen (vgl. Preyer 2018, 314).

– Mondiaal bestuur: Er is geen actor in de geglobaliseerde samenleving die de taken van mondiaal bestuur zou kunnen overnemen. Het is niet realistisch voor een actor om wetgeving te institutionaliseren (vgl. ibid., 315).

Globalisering van sociale communicatie door moderne communicatietechnologieën

– Digitaal medianetwerk: Digitalisering leidt tot een wereldwijde uitwisseling van informatie onder elkaar zonder de controle van staatsorganisaties. Deze uitwisseling kan leiden tot een „verandering in ons begrip van het sociale, maar ook van geschiedenis en bewustzijn“ (ibid., 316).

– Intermediated Sector: Moderne communicatietechnologieën worden ook wel Intermediated Sector genoemd, „waardoor nieuwe vormen van economische samenwerking van organisatie, communicatiestructuren en wederzijdse sociale observatie ontstaan“. (ibid., 316) Alleen hierdoor ontstaat een globaal systeem van communicatie (cf. ibid.).

Literatuur

Auernheimer, Georg (2015): Dimensies van globalisering. Een inleiding. Schwalbach: Wochenschau Verlag.

Duden Wirtschaft von A bis Z (2016): Grundlagenwissen für Schule und Studium, Beruf und Alltag. 6e ed. Mannheim: Bibliographisches Institut.

Kreff, Ferdinand et al. (2011): Lexikon der Globalisierung. Bielefeld: Transkript.

Mäder, Olaf B. (2018): Controlling klipp & klar. Wiesbaden: Springler Gabler.

Preyer, Gerhard (2018): Sociologische theorie van de hedendaagse samenleving I. Lidmaatschapstheoretische studies. 2nd ed. Wiesbaden: Springer VS.

Prisching, Mafred (2019): Globalisering vanuit cultuursociologisch perspectief. In: Moebius, Stephan/ Nungesser, Frithjof/ Scherke, Katharina (eds.): Handbuch Kultursoziologie, vol. 3: Theorien – Methoden – Felder. Wiesbaden: Springer VS, 401-422.

Starke, Peter/ Tosun, Jale (2019): Globalisering en Diffusie. In: Obinger, Herbert/ Schmidt, Manfred G. (eds.): Handbuch Sozialpolitik. Wiesbaden: Springer VS, 181-203.

Willke, Helmut (2002): Dystopie. Studies over de crisis van kennis in moderne samenlevingen. Frankfurt am Main: Suhrkamp.