Enkulturacja

Termin enkulturacja jest połączeniem greckiego przedrostka en „w“ i łacińskiego rzeczownika cultura „leczenie, opieka“ (por. Walz 2010, 8) i w tym kontekście oznacza wszystko, co jest kultywowane, tj. pod wpływem ludzi (por. Pohl 2008, 9). Teorię enkulturacji można sklasyfikować w socjologii i antropologii, przy czym jasna klasyfikacja w kategoriach naukowych jest równie trudna, jak ogólnie obowiązująca definicja tego terminu.

Definicja

Termin enkulturacja jest połączeniem greckiego przedrostka en „w“ i łacińskiego rzeczownika cultura „leczenie, opieka“ (por. Walz 2010, 8) i w tym kontekście oznacza wszystko, co jest uprawiane, tj. pod wpływem ludzi (por. Pohl 2008, 9). Teorię enkulturacji można sklasyfikować w socjologii i antropologii, przy czym jasna klasyfikacja w kategoriach naukowych jest równie trudna, jak ogólnie obowiązująca definicja tego terminu.

Enkulturacja jako część socjalizacji

Pomimo tej różnorodności, wszystkie definicje mają wspólną cechę, że opisują przede wszystkim formy przywłaszczenia kulturowego w dzieciństwie i okresie dojrzewania, a tym samym definiują enkulturację. W związku z tym enkulturacja jest nierozerwalnie związana z socjalizacją, tj. „całością wszystkich procesów uczenia się […], które wynikają z wzajemnej dyskursywnej komunikacji istot ludzkich z ich otoczeniem“ (Carlsburg 2011, 29). Claessens opisuje również inkulturację jako część procesu socjalizacji i dzieli ją z jednej strony na podobszar socjalizacji, przez który rozumie się fundament emocjonalny, komunikację podstawowych wymagań światowych i pierwotną fiksację społeczną. Z drugiej strony łączy go z enkulturacją, która charakteryzuje się interakcją rodzic-dziecko, środowiskiem rodzinnym i wtórną fiksacją społeczną (por. Claessens 1962, 23).

Enkulturacja jako proces socjalizacji

Z przedstawionych definicji jasno wynika, że enkulturacja jest postrzegana jako niezależny proces, który jednak zawsze jest częścią socjalizacji. Zakłada się, że jest to proces trwający całe życie, który pod wpływem różnych czynników i przypadków rozpoczyna się w momencie narodzin i ma wpływ na osobowość i kulturę (por. Claessens 1962, 100; por. Toaspern 1971, 36).

Początek inkulturacji wraz z narodzinami jest opisywany w taki sposób, że nowonarodzona istota ludzka jest zanurzona w środowisku, w którym pewna kultura kształtuje istotę i zmusza ją do pewnych wzorców od samego początku (por. Claessens 1962, 100). Ta wczesna enkulturacja jest dalej pogłębiana i modyfikowana przez różne przypadki.

Rodzina, szkoła i grupa rówieśnicza

Pierwszą i najważniejszą instancją jest rodzina, dzięki której dziecko buduje podstawową tożsamość ego. Jako fundament dalszego rozwoju dziecka, faza ta jest ściśle powiązana z enkulturacją i stanowi jej podstawę. Co więcej, zachowanie rodziców i innych enkulturatorów musi być zawsze rozpatrywane w kontekście kulturowego imprintingu (por. Carlsburg 2011, 30). Konieczne jest oddzielenie inkulturacji od wychowania, ponieważ wychowanie ma na celu wpływanie i zmianę zachowania, podczas gdy inkulturacja odbywa się przypadkowo (por. Carlsburg 2011, 31).

Szkoła pełni również funkcję socjalizacyjną i inkulturacyjną, przygotowując do dojrzałego uczestnictwa w społeczeństwie i zapewniając systematyczne nauczanie technik kulturowych. Kolejnymi funkcjami są na przykład funkcja edukacyjna i funkcja wychowawcza (por. Carlsburg 2011, 33).

Trzecią i ostatnią instancją socjalizacji są grupy rówieśnicze. W porównaniu do interakcji z dorosłymi, pozwalają one na większą swobodę w symetrycznych relacjach między dziećmi i młodzieżą. W tym przypadku mogą wystąpić konflikty z istniejącymi normami i wartościami, przy czym można tu również znaleźć nową jakość inkulturacji (por. Carlsburg 2011, 36).

Cele i interakcje

Te przypadki socjalizacji i inkulturacji jasno pokazują, w jaki sposób wzorce myślenia i działania mogą być nieświadomie przyjmowane na różnych poziomach. W tym kontekście rozwój osobowości, który jest kształtowany przez enkulturację, a także procesy edukacyjne i wychowawcze, należy rozumieć jako cel socjalizacji.

Procesy te są ze sobą ściśle powiązane, ponieważ „stanowią znaczącą pomoc we wrastaniu w daną kulturę, a jednocześnie same są kulturowo zabarwione“ (Carlsburg 2011, 35).

Enkulturacji przypisuje się również kluczowe znaczenie w kontekście spotkań międzykulturowych: kiedy spotykają się różne kultury, a proces zmiany w enkulturacji grup i jednostek odbywa się poprzez akulturację (por. Carlsburg 2011, 38).

Literatura

Carlsburg, Gerd-Bodo von (2011): Enkulturacja poprzez nabywanie kompetencji społecznych. Frankfurt: Peter Lang.

Claessens, Dieter (1962): Rodzina i system wartości. Studium „drugich, społeczno-kulturowych narodzin“ człowieka. Berlin: Duncker & Humblot.

Pohl, Reinhard (2011): Kompetencje międzykulturowe. W: Pohl, Reinhard (red.): Niemcy i świat. Kiel: Magazin.

Toaspern, Horst (1971): Der Kulturaneignungsprozess. Also a Contribution to Political Sociology. Stuttgart: Ferdinand Enke.

Walz, Hans (2010): Integracja, asymilacja, akulturacja, akomodacja, enkulturacja. Grundbegriffe des Migrationsgeschehens: https://www.akademie-rs.de/fileadmin/user_upload/pdf_archive/barwig/2010_ORWO/Walz_Migration_-_Grundbegriffe_…27.10.2010.pdf [23.06.2018].

Wurzbacher, Gerhard (1963): Sozialisation – Enkulturation – Personalisation. W: Wurzbacher, Gerhard (red.): Der Mensch als soziales und personales Wesen. Wkład w koncepcję i teorię socjalizacji z perspektywy socjologii, psychologii, nauki o pracy, medycyny, edukacji, pracy socjalnej, kryminologii, nauk politycznych. Stuttgart: Ferdinand Enke.