Enculturatie

De term enculturatie is een samenstelling van het Griekse voorvoegsel en „in“ en het Latijnse zelfstandig naamwoord cultura „behandeling, verzorging“ (vgl. Walz 2010, 8) en betekent in deze context alles wat gecultiveerd wordt, d.w.z. beïnvloed wordt door mensen (vgl. Pohl 2008, 9). De theorie van enculturatie kan worden ingedeeld in de sociologie en antropologie, waarbij een duidelijke indeling in wetenschappelijke categorieën net zo moeilijk is als een algemeen geldige definitie van de term.

Definitie

De term enculturatie is een samenstelling van het Griekse voorvoegsel en „in“ en het Latijnse zelfstandig naamwoord cultura „behandeling, verzorging“ (vgl. Walz 2010, 8) en betekent in deze context alles wat gecultiveerd wordt, d.w.z. beïnvloed wordt door mensen (vgl. Pohl 2008, 9). De theorie van enculturatie kan worden ingedeeld in de sociologie en antropologie, waarbij een duidelijke indeling in wetenschappelijke categorieën net zo moeilijk is als een algemeen geldige definitie van de term.

Enculturatie als onderdeel van socialisatie

Ondanks deze diversiteit hebben alle definities met elkaar gemeen dat ze in de eerste plaats vormen van culturele toe-eigening in de kindertijd en adolescentie beschrijven en daarmee enculturatie definiëren. Enculturatie is dan ook onlosmakelijk verbonden met socialisatie, dat wil zeggen „het geheel van alle leerprocessen […] die voortvloeien uit de wederzijdse discursieve communicatie van mensen met hun omgeving“ (Carlsburg 2011, 29). Claessens beschrijft enculturatie ook als onderdeel van het socialisatieproces en verdeelt het enerzijds onder in het deelgebied sociabilisatie, waarmee de emotionele basis, de communicatie van basale wereldbehoeften en een primaire sociale fixatie wordt bedoeld. Anderzijds koppelt hij het aan enculturatie, dat gekenmerkt wordt door ouder-kind interactie, familiale milieus en secundaire sociale fixatie (cf. Claessens 1962, 23).

Enculturatie als socialisatieproces

Uit de gepresenteerde definities blijkt duidelijk dat enculturatie wordt gezien als een zelfstandig proces, dat echter altijd deel uitmaakt van socialisatie. Aangenomen wordt dat dit een levenslang proces is dat, onder invloed van verschillende factoren en omstandigheden, begint bij de geboorte en persoonlijkheids- en cultuurbepalend is (vgl. Claessens 1962, 100; vgl. Toaspern 1971, 36).

Het begin van enculturatie bij de geboorte wordt zo beschreven dat de pasgeboren mens wordt ondergedompeld in een milieu waarin een bepaalde cultuur het wezen vormt en het vanaf het begin in bepaalde patronen dwingt (vgl. Claessens 1962, 100). Deze vroege inculturatie wordt door verschillende instanties verder verdiept en gewijzigd.

Familie, school en leeftijdsgenoten

De eerste en belangrijkste instantie is het gezin, waardoor het kind een rudimentaire ego-identiteit opbouwt. Als basis voor de verdere ontwikkeling van het kind is deze fase nauw verbonden met en vormt de basis voor enculturatie. Bovendien moet het gedrag van de ouders en van andere inculturatoren altijd worden beschouwd in de context van culturele inprenting (vgl. Carlsburg 2011, 30). Een scheiding tussen inculturatie en opvoeding is noodzakelijk, aangezien opvoeding gericht is op het beïnvloeden en veranderen van gedrag, terwijl enculturatie terloops gebeurt (vgl. Carlsburg 2011, 31).

De school heeft ook een socialisatie- en enculturatiefunctie door voor te bereiden op volwassen deelname aan de samenleving en door systematisch onderricht te geven in culturele technieken. Andere functies zijn bijvoorbeeld de onderwijsfunctie en de opvoedingsfunctie (vgl. Carlsburg 2011, 33).

De derde en laatste socialisatievorm zijn de peer groups. Vergeleken met de interactie met volwassenen bieden deze meer vrijheid in de symmetrische relatie tussen kinderen en jongeren. In dit geval kunnen conflicten met bestaande normen en waarden optreden, waardoor ook hier een nieuwe kwaliteit van inculturatie kan worden gevonden (vgl. Carlsburg 2011, 36).

Doelen en interacties

Deze gevallen van socialisatie en enculturatie maken duidelijk hoe denk- en handelingspatronen op verschillende niveaus onbewust kunnen worden overgenomen. In deze context moet persoonlijkheidsontwikkeling, die wordt gevormd door enculturatie en onderwijs- en opvoedingsprocessen, worden begrepen als het doel van socialisatie.

Deze processen zijn nauw met elkaar verbonden, omdat ze „een zinvolle hulp zijn om in de betreffende cultuur te groeien en tegelijkertijd zelf cultureel gekleurd zijn“ (Carlsburg 2011, 35).

Enculturatie wordt ook van cruciaal belang geacht in de context van interculturele ontmoetingen: wanneer verschillende culturen elkaar ontmoeten en er door middel van acculturatie een veranderingsproces plaatsvindt in de inculturatie van groepen en individuen (vgl. Carlsburg 2011, 38).

Literatuur

Carlsburg, Gerd-Bodo von (2011): Enculturatie door sociale competentieverwerving. Frankfurt: Peter Lang.

Claessens, Dieter (1962): Familie en waardesysteem. Een studie over de „tweede, sociaal-culturele geboorte“ van de mens. Berlijn: Duncker & Humblot.

Pohl, Reinhard (2011): Interculturele competentie. In: Pohl, Reinhard (red.): Duitsland en de wereld. Kiel: Magazin.

Toaspern, Horst (1971): Der Kulturaneignungsprozess. Ook een bijdrage aan de politieke sociologie. Stuttgart: Ferdinand Enke.

Walz, Hans (2010): Integratie, assimilatie, acculturatie, accommodatie, enculturatie. Grundbegriffe des Migrationsgeschehens: https://www.akademie-rs.de/fileadmin/user_upload/pdf_archive/barwig/2010_ORWO/Walz_Migration_-_Grundbegriffe_…27.10.2010.pdf [23.06.2018].

Wurzbacher, Gerhard (1963): Sozialisering – Enkulturatie – Personalisering. In: Wurzbacher, Gerhard (red.): Der Mensch als soziales und personales Wesen. Bijdragen aan het concept en de theorie van socialisatie vanuit het perspectief van sociologie, psychologie, arbeidswetenschap, geneeskunde, onderwijs, maatschappelijk werk, criminologie en politicologie. Stuttgart: Ferdinand Enke.