Diaspora

Termin diaspora pochodzi z języka greckiego i oznacza „rozproszenie“ lub „rozproszenie“ (por. Kuhlmann 2014). Z jednej strony oznacza przymusową emigrację społeczności z jej ojczyzny, a z drugiej rozproszenie tej społeczności w obcych regionach (por. tamże).

Emigracji towarzyszy zazwyczaj poczucie wykorzenienia i bolesnej rozłąki z ojczyzną, dlatego należy wspomnieć również o aspekcie emocjonalnym (por. Vetter 2007, 164). Kluczowe dla definicji sytuacji diaspory jest odniesienie identyfikacyjne do odległego geograficznie, rzeczywistego lub fikcyjnego kraju pochodzenia i jego tradycji kulturowo-religijnej (por. Baumann 1999, 252).

Ponadto charakterystyczny dla sytuacji diaspory jest wzajemny trójkąt relacji między krajem pochodzenia i jego kulturą, krajem przybycia i grupą diaspory. Albo grupa żyje jako mniejszość w obcym kraju i zachowuje zwyczaje kulturowe, a także własną identyfikację religijną (por. tamże), albo ma miejsce asymilacja, tj. korzenie kulturowe są porzucane i pojawiają się pytania o tożsamość kulturową.

Historyczne korzenie

Historycznie rzecz biorąc, termin ten został ukuty we wczesnym judaizmie. Po raz pierwszy został użyty w odniesieniu do żydowskiej diaspory, tj. Żydów, którzy mieszkali poza „ziemią obiecaną“ (Palestyną) i Jerozolimą. W chrześcijaństwie termin ten jest używany od XVI wieku w odniesieniu do mniejszości protestanckich lub katolickich w społeczeństwie odmiennym wyznaniowo. W międzyczasie termin ten jest również używany w odniesieniu do innych grup diaspory. Należą do nich na przykład diaspory grecka, indyjska, kurdyjska i libańska (por. Baumann 1999, 252).

Diaspora i wygnanie – podobieństwa i różnice

Termin diaspora często pokrywa się z terminem wygnanie (łac. exilium „pobyt w obcym kraju, wygnanie“) i czasami jest z nim utożsamiany (por. Kuhlmann 2014). Ścisły związek semantyczny, pojęciowy i historyczny jest niekwestionowany. Wyraźne rozgraniczenie definicyjne nie wydaje się jednak zbyt użyteczne, gdyż oba pojęcia często zlewają się ze sobą. Dlatego refleksja nad podobieństwami i różnicami wydaje się bardziej sensowna.

Jedną z różnic jest to, że termin wygnanie opisuje indywidualne doświadczenia, a nie doświadczenia społeczności. Kolejna różnica polega na tym, że ludzie dobrowolnie opuszczają swoją ojczyznę. Stopień mimowolności emigracji jest bardziej podkreślany w badaniach nad uchodźstwem niż w kontekście diaspory (por. Kuhlmann 2014). Jedną z największych różnic jest przywiązanie do ojczyzny. Diaspory, podobnie jak wygnańcy, utrzymują bliskie więzi z krajem urodzenia. Nadal uważają go za swój prawdziwy dom i utrzymują własną tożsamość kulturową. Wygnańcy mają tendencję do pogodzenia się ze swoją nową ojczyzną i próbują budować społeczne, emocjonalne i symboliczne więzi z krajem przyjmującym. Dla wygnańców kraj przyjmujący często pozostaje tymczasowym rozwiązaniem, bez chęci zapuszczenia korzeni. Ciągłe przywiązanie do kraju pochodzenia jest często związane z zaangażowaniem w politykę kraju ojczystego (por. Kuhlmann 2014).

Literatura

Baumann, Martin (1999): Diaspora. W: Auffahrt, Christoph (red.): Metzler Lexikon Religion: Gegenwart – Alltag – Medien. Stuttgart: Metzler, 251-254.

Kuhlmann, Jenny (2014): Exile, Diaspora and Transmigration. http://www.bpb.de/apuz/192563/exil-diaspora-transmigration?p=all [02.07.2018].

Vetter, D. (2007): Diaspora. W: Khoury, Adel Theodor (red.): Lexikon religiöser Grundbegriffe – Judentum Christentum Islam. Wiesbaden: Marx, 164-168.