Cultuur

Definities door wetenschappers en de definitie van UNESCO

Er zijn talloze, soms zeer uiteenlopende definities van het begrip cultuur, zoals uit het volgende blijkt:

1. „Cultuur is de collectieve programmering van de geest die de leden van de ene groep of categorie mensen onderscheidt van de andere“ (Hofstede 1991), stelt cultuurwetenschapper Geert Hofstede.

2. De Amerikaanse etnoloog Clifford Geertz formuleerde de volgende definitie: „Cultuur is de manier waarop mensen communiceren, hun kennis van levenshoudingen overdragen en ontwikkelen. Cultuur is het patroon van betekenisgeving waarbinnen mensen hun ervaringen interpreteren en hun handelingen sturen.“ (Geertz 1973)

3. Ook Alexander Thomas probeert het concept cultuur te benaderen: „Cultuur is een universeel fenomeen. Alle mensen leven in een specifieke cultuur en ontwikkelen die verder. Cultuur structureert een actieveld dat specifiek is voor de bevolking, variërend van gecreëerde en gebruikte objecten tot instellingen, ideeën en waarden. Cultuur manifesteert zich altijd in een oriëntatiesysteem dat typisch is voor een natie, samenleving, organisatie of groep. Dit oriëntatiesysteem wordt gevormd door specifieke symbolen (bijv. taal, gebaren, gezichtsuitdrukkingen, kleding, begroetingsrituelen) en wordt in de betreffende samenleving, organisatie of groep overgedragen, d.w.z. doorgegeven aan de volgende generatie. Het oriëntatiesysteem bepaalt voor alle leden dat ze deel uitmaken van de samenleving of groep en stelt hen in staat om te gaan met hun eigen omgeving. Cultuur beïnvloedt de perceptie, het denken, de waarden en het handelen van alle leden van de betreffende samenleving. Aan de ene kant creëert het cultuurgebonden oriëntatiesysteem mogelijkheden en prikkels voor actie, maar aan de andere kant schept het ook voorwaarden voor actie en stelt het grenzen aan actie.“ (Thomas 1996)

4. De definitie van de UNESCO Commissie luidt: „Cultuur kan in de breedste zin worden beschouwd als het geheel van unieke spirituele, materiële, intellectuele en emotionele aspecten die een samenleving of sociale groep kenmerken. Dit omvat niet alleen kunst en literatuur, maar ook levenswijzen, fundamentele mensenrechten, waardesystemen, tradities en overtuigingen.“ (UNESCO Commissie 1983, 121)

5. Tylor, Cassirer, Trompenpaars/Hampden-Turner, Hansen en Werlen benaderen een definitie ook vanuit heel andere perspectieven: „(Cultuur is) in de breedste etnografische zin, die belichaming van kennis, geloof, kunst, moraal, wet, gewoonte en alle andere capaciteiten en gewoonten die de mens als lid van een samenleving heeft verworven.“ (Tylor 2011)

6. „Als geheel kan cultuur omschreven worden als het proces van de progressieve zelfbevrijding van de mens. Taal, kunst, religie en wetenschap vormen verschillende fasen in dit proces. In al deze fasen ontdekt en bewijst de mens een nieuwe macht – de macht om zijn eigen, ‚ideale‘ wereld te construeren.“ (Cassirer 2007, 345)

7. Een vis ontdekt zijn behoefte aan water pas als hij er niet meer in zit. Onze eigen cultuur is als water voor een vis. Ze houdt ons in leven. We leven en ademen erdoor. (Trompenaars/Hampden-Turner 2012, 27)

8. Cultuur betekent collectief uniform gedrag. (…) Het fenomeen cultuur bestaat uit drie factoren: standaardisatie, communicatie en collectiviteit.“ (Hansen 2011, 29 u. 32)

9. „In een sociologische opvatting verwijst cultuur naar het geheel van de beoordeelde en evaluatieve handelingswijzen van de leden van een samenleving en de resultaten daarvan. Cultuur‘ moet niet louter materieel worden opgevat als een som van artefacten of uitsluitend in abstracte zin als een systeem van waarden, want de term impliceert beide aspecten.“ (Werlen 2008, 359)

Literatuur

Cassirer, E. (2007): Poging tot de mens. Inleiding tot de cultuurfilosofie. 2e ed. Hamburg.

Duitse Commissie voor UNESCO (red.) (1983): Wereldconferentie over cultuurbeleid. Eindverslag van de internationale conferentie georganiseerd door UNESCO in Mexico City van 26 juli tot 6 augustus 1982. In: UNESCO Conference Reports, No. 5. München: Saur 1983, 121.

Hansen, K. P. (2011): Cultuur en culturele studies. 4e ed. Tübingen/Bazel.

Trompenaars, F./ Hampden-Turner, C. (2012): De golven van cultuur berijden. Diversiteit begrijpen in internationaal zakendoen. 3e ed. Londen/Boston.

Tylor, E. B. (2011): Primitieve cultuur. In: Hansen, K. P. (red.) (2011): Cultuur en cultuurwetenschappen. 4e ed. Tübingen: Bazel, 29.

Werlen, B. (2008): Sociale geografie. 3e ed. Bern.