Culturele ui

Culturele ui

De culturele ui is een metafoor of model voor de visuele weergave van cultuur. Het model is ontwikkeld door de cultuurwetenschapper Geert Hofstede.

Symbolen

Hofstede beschrijft cultuur als een ui die uit verschillende lagen bestaat. De buitenste laag komt overeen met de culturele kenmerken van mensen. Deze laag verwijst naar de zogenaamde symbolen. Symbolen zijn woorden, gebaren, afbeeldingen of voorwerpen die een bepaalde betekenis hebben die alleen als zodanig wordt herkend door mensen die tot dezelfde cultuur behoren. Eenvoudige voorbeelden van symbolen zijn haardracht, kleding of vlaggen. Daarnaast kunnen zich andere markers voordoen die ook „zichtbaar“ zijn. Deze omvatten taal, gebaren en gezichtsuitdrukkingen. Symbolen liggen niet vast, maar kunnen in de loop van de tijd veranderen. Symbolen van specifieke culturele groepen beïnvloeden elkaar.

Helden

De volgende laag in Hofstede’s uimodel is die van de helden: „Helden zijn personen, dood of levend, echt of fictief, die kwaliteiten bezitten die in een cultuur hoog aangeschreven staan; zij dienen dus als gedragsmodellen.“ (vgl. Hofstede 2001, 8) Voorbeelden van helden uit de Amerikaanse cultuursfeer zijn de voormalige president John F. Kennedy en stripfiguren of persoonlijkheden van de televisie zoals Batman, Rocky of Rambo.

Rituelen

De derde en voorlaatste laag in het ui-model wordt rituelen genoemd. Hofstede beschrijft rituelen als „collectieve activiteiten die eigenlijk overbodig zijn voor het bereiken van de gewenste doelen, maar die binnen een cultuur als sociaal noodzakelijk worden beschouwd“ (vgl. Hofstede 2001, 8). Voorbeelden van rituelen zijn gebaren van begroeting of erkenning jegens een andere persoon, alsmede sociale en religieuze gebruiken. Daartoe behoren mondelinge begroetingen zoals Hallo, Moin of Servus in de Duitse taal, maar ook fysieke begroetingen in de vorm van handen schudden.

Praktijken

De eerste drie lagen zijn zichtbaar voor een waarnemer, hoewel hun betekenis voor de cultuur niet gemakkelijk door de waarnemer kan worden afgeleid. Deze drie lagen kunnen worden samengevat onder de term „praktijken“. Praktijken kunnen gemakkelijk door buitenstaanders worden geïmiteerd, maar de betekenis achter de handelingen wordt meestal niet waargenomen.

Waarden

De kern van de culturele ui wordt gevormd door waarden, die Hofstede omschrijft als „algemene tendensen om de voorkeur te geven aan bepaalde omstandigheden“ (vgl. Hofstede 2001, 9). Waarden worden ook gedefinieerd als gevoelens met een sterke positieve of negatieve oriëntatie. Bij de opvoeding van kinderen spelen waarden een bijzondere rol, omdat zij tot de eerste inhouden behoren die het kind in zijn leven leert. De meeste mensen zijn zich niet bewust van hun waarden omdat ze vroeg in hun leven en onbewust worden aangeleerd. Bovendien worden ze dagelijks gebruikt, wat ook bijdraagt tot het onbewuste gebruik ervan.

Literatuur

Hofstede, Geert/ Hofstede, Gert Jan/ Mayer, Petra/ Sondermann, Martina/ Lee, Anthony (2011): Globaal denken, lokale actie. Interculturele samenwerking en globaal beheer. 5e ed. München: Beck.