Buzdağı kültür modeli

Kültürün buzdağı modeli, kültürel çalışmalarda hemen algılanabilen ve gizli kültür arasındaki ilişkiyi ve kültürlerarası iletişim çatışmalarının ilgili nedenlerini görselleştirmek için kullanılır.

Buzdağı metaforu (buzdağı modeli), 1930’larda edebi tarzını göstermek için kullanan E. Hemingway’den gelmektedir. Bir yazarın, ana karakteriyle ilgili tüm detayları açıklamak zorunda olmadığına inanıyordu. Buzdağının sadece ucunun, yaklaşık sekizde birinin görülebilmesinin yeterli olacağına inanıyordu.

Buzdağının görünen kısmı

Bu metafor daha sonra S. Freud’un buzdağı kültür modelinin temelini oluşturan bilinç teorisine uygulanmıştır. Freud, insan eyleminin sadece küçük bir ölçüde bilinçli olarak belirlendiği teorisini geliştirdi ve bu arka plana karşı ruhun yapısal modelini tasarladı. Burada „ego“ (gerçeklik ilkesi), bilinçdışı kişilik alanlarının („id“ (haz ilkesi) ve „süperego“ (ahlak ilkesi)) hangi bölümlerinin algısal dünyada gerçekleşeceğine karar veren kişiliğin bilinçli alanına karşılık gelir. Bir buzdağıyla kıyaslandığında, bilinçli „ben“ sadece buzdağının su yüzeyinin üzerindeki görünen küçük kısmını, ucunu kaplar. Bilinçdışı alanlar „id“ ve „süperego“, su yüzeyinin altında saklı olan daha büyük kısmı oluşturur.

Yüzeyin altında

Freud’un örnek modelini takiben, E. Schein buzdağı modelini kurum kültürü ile ilişkili olarak daha da geliştirmiştir. Genel olarak

kültür bu şekilde görünür: Buzdağının küçük kısmı, yani ucu, kültürün görülebilir ve duyulabilir, yani hızlıca tanınabilir kısmını (dil, görünüm, davranış, …) temsil eder. Kültürün çok daha büyük kısmı (normlar, değerler, inançlar, idealler, gelenekler, deneyimler, rol modelleri, …) ise „su yüzeyinin altında“ gizlidir ve bu nedenle hemen algılanamaz. Bununla birlikte, algılanabilen küçük kısmı önemli ölçüde etkiler ve bu nedenle „görünmezliği“ nedeniyle genellikle kültürlerarası iletişim çatışmalarının nedenidir. Gizli kültürel yönlerin bilinmesi ve bunlara karşı hassas bir yaklaşım, bu tür yanlış anlaşılmaların tehlikesini azaltabilir.

Literatür

Schein, Edgar H. (2006): Organizasyonel kültür.

Motsching, Renate; Nykl, Ladislav (2009): Yapıcı İletişim.