Λαϊκισμός

Ο λαϊκισμός (λατινικά populus „λαός“) είναι, σύμφωνα με τον Duden, μια „λαϊκή, συχνά δημαγωγική πολιτική που χαρακτηρίζεται από καιροσκοπισμό, η οποία στοχεύει να κερδίσει την εύνοια των μαζών (ενόψει εκλογών) δραματοποιώντας την πολιτική κατάσταση“ (Duden 2015, 1367). Γίνεται μια έκκληση προς το λαό, η οποία αντανακλάται στην ίδια τη λέξη (βλ. Decker, 37). Ο όρος λαϊκισμός περιέχει την κατάληξη -mus, με την οποία επιδιώκεται μια υπερβολή καθεαυτή και στρέφεται κατά των συνιστωσών ενός δημοκρατικού πολιτεύματος (βλ. Wielenga/ Hartleb 2011, 11).

Χαρακτηριστικά του λαϊκισμού

Ο λαϊκισμός απορρέει από τη βούληση του λαού και έτσι νομιμοποιεί την εξουσία του. Διεκδικεί για τον εαυτό του μια αλήθεια που είναι αντιδημοκρατική καθώς και αντιεπιστημονική και δεν μπορεί να τεκμηριωθεί με γεγονότα. Εφόσον αυτή η αλήθεια γίνεται αποδεκτή από το άτομο, θεωρείται απόλυτη (βλ. Stegemann 2017, 64).

Τα χαρακτηριστικά του λαϊκισμού παρατίθενται παρακάτω:

1. Ο λαϊκισμός είναι ένας συνδυασμός „ιδεολογικών στοιχείων, μεταφορών, υφολογικών στοιχείων καθώς και πολιτικής πρακτικής“ (Lucardie 2011, 20). Επιπλέον, οι λαϊκιστές έχουν ένα „ακατέργαστο, άμεσο, αν όχι χυδαίο ύφος και χρήση των λέξεων“ (ό.π.).
2. Σύμφωνα με τους λαϊκιστές, ο λαός είναι μια ομοιογενής, ηθικά ενάρετη κοινότητα χωρίς διαφορές συμφερόντων (βλ. ό.π.). Η κοινή λογική, δηλαδή το κοινό αίσθημα ενός λαού, αποτελεί καλύτερο κριτήριο για τις πολιτικές αποφάσεις σε σύγκριση με την τεχνογνωσία της ελίτ (βλ. ό.π.). Σύμφωνα με τους λαϊκιστές, η ελίτ είναι πάντα διεφθαρμένη, κακόβουλη, απατηλή και συνωμοτική (βλ. ibid).
3. Οι λαϊκιστές χρειάζονται εξωγενείς ομάδες (κυρίως μετανάστες) για να λειτουργήσουν ως αποδιοπομπαίοι τράγοι και εναντίον των οποίων μπορούν να κινητοποιήσουν το λαό χωρίς να επιτεθούν άμεσα στην ελίτ. Ταυτόχρονα, κατηγορούν την ελίτ ότι ευνοεί αυτές τις μειονότητες έναντι του δικού της λαού (βλ. ό.π., 21). 4.
4. Σύμφωνα με πολλούς μελετητές, οι λαϊκιστές θέλουν να αντικαταστήσουν ή να συμπληρώσουν την έμμεση, κοινοβουλευτική δημοκρατία με την άμεση ή δημοψηφισματική δημοκρατία. Επιπλέον, τα λαϊκιστικά κινήματα καθοδηγούνται από χαρισματικές ηγετικές μορφές που ισχυρίζονται ότι ενσαρκώνουν τη θέληση του λαού (βλ. Decker 2011, 37- πρβλ. ό.π., 21).

Βιβλιογραφία

Decker, Frank (2011): Δημοκρατικός λαϊκισμός ή λαϊκιστική δημοκρατία; Παρατηρήσεις για μια δύσκολη σχέση. Στο: Wielenga, F./ Hartleb, F. (επιμ.): Ο λαϊκισμός στη σύγχρονη δημοκρατία. Οι Κάτω Χώρες και η Γερμανία σε σύγκριση. Münster: Waxmann, 39-54.

Duden editorial office (2015): Duden – Γερμανικό καθολικό λεξικό. Das umfassende Bedeutungswörterbuch der deutschen Gegenwartssprache. 8η έκδ. Βερολίνο: Bibliographisches Institut.

Lucardie, Paul (2011): Λαϊκισμός: εννοιολογικές-ιστορικές και θεωρητικές παρατηρήσεις. Στο: Wielenga, F./ Hartleb, F. (επιμ.): Ο λαϊκισμός στη σύγχρονη δημοκρατία. Μια σύγκριση των Κάτω Χωρών και της Γερμανίας. Münster/ Νέα Υόρκη: Waxmann, 17-38.

Stegemann, Bernd (2017): Το φάντασμα του λαϊκισμού. Ένα δοκίμιο για την πολιτική δραματουργία. Βερολίνο: Theater der Zeit.

Wielenga, Friso/ Hartleb, Florian (2011): Εισαγωγή. Στο: Wielenga, F./ Hartleb, F. (επιμ.): Ο λαϊκισμός στη σύγχρονη δημοκρατία. Οι Κάτω Χώρες και η Γερμανία σε σύγκριση. Münster/ New York: Waxmann, 7-16.