Çok Dillilik

Çok dillilik – veya çok dillilik – birden fazla (çeşitli) dili konuşma veya anlama becerisini ifade eder (Duden 2018). „Bu farklı diller yalnızca resmi dilleri değil, aynı zamanda bölgesel, azınlık ve işaret dillerini ve hatta lehçeler gibi dil çeşitlerini de içerir“ (Riehl 2014, 9).

Aşırı muğlaklık içeren bir kavram

(Genel) çokdillilik terimi, bir kişinin ontogenezindeki farklı dil edinim biçimlerinin yanı sıra günlük yaşamda, çalışma hayatında ve kurumlarda kullanımı da eşzamanlı olarak ilişkilendirir (bkz. a.g.e., 9). Bu nedenle, Almanca konuşulan dünyada, çokdillilik ve iki dillilik ile çokdillilik terimleri genellikle eşanlamlı olarak kullanılmaktadır. Bu durum, terimin akışkanlığına ve net bir şekilde belirlenmemiş tanımına işaret etmektedir (bkz. Petersen 2014, 19). Daha ziyade, çok dillilik terimi, „sonsuz sayıda iletişimsel yeterlilik seviyesini“ kapsadığı için tanımsal muğlaklığı ile karakterize edilir (Hernig 2005, 163).

Genel olarak, çokdillilik dört tanımsal ölçütle tanımlanır:

Edinim türü

Burada eşzamanlı ve ardışık edinime atıfta bulunulmakta ve buna göre ayrım yapılmaktadır. Yaşamın evreleri (örneğin çocukluk veya yetişkinlik) belirleyici bir rol oynamaktadır (bkz. Lüdi/Py 2017, 7; Riehl 2014, 11 f.).

Sosyal koşullar

Bu tanımlama kriteri bireysel, toplumsal ve kurumsal çokdillilik arasında ayrım yapmaktadır (bkz. Riehl 2014, 12).

Yetkinlik

Oksaar’ın çokdillilik tanımı (Oksaar 1980, 43) sıklıkla kullanılır ve yeterlilik düzeyi olarak tanımlanır: „Ben çokdilliliği işlevsel olarak tanımlıyorum. Çoğu durumda çokdillinin gerektiğinde bir dilden diğerine kolayca geçebileceğini varsayar. Diller arasındaki ilişki oldukça farklı olabilir – iletişimsel eylemin yapısına bağlı olarak, durumlar ve konular da dahil olmak üzere, birinde daha az belagatli bir kod, diğerinde daha belagatli bir kod kullanılabilir“ (Lüdi/Py 2017, 8).

Dil takımyıldızları

Bu, ilgili dillerin statüsüne atıfta bulunur. Çok dillilik ya Almanca-Rusça gibi uluslararası prestije sahip iki (veya daha fazla) tam gelişmiş kültürel dille ya da lehçede olduğu gibi bölgesel, iletişimsel bir yarıçapa sahip bir dille karakterize edilir (bkz. Lüdi/ Py 2017, 6; Riehl 2014, 16 f.).

Tek dillilik mitinden

Tek dilli habitus kurumsal olarak sabitlenmiş görünürken, çok dillilik genellikle benzersiz bir şey olarak ilan edilir. Ancak küreselleşen bir toplumda tekdillilik daha çok bir ’nadirlik‘ olarak görülmektedir (bkz. Boschung/ Dietrich 2011, III; Riehl 2014, 9 f.). Natarajan, tekdillilerin icadından bile söz etmektedir: „Sonuç olarak bugün çokdillilik ve çokdillilik çeşitlilik bağlamında vurgulanmaktadır, ancak hakim düşünce çerçevesinde yine de her bireye yalnızca bir dil, yani tek bir dil kabul edilmektedir. Dolayısıyla, birey birden fazla dilde farklı şekilde yetkin olarak algılanmaz. Çok dilli kişi bu nedenle tanımlama, adlandırma ve tanımlama olanaklarından yoksundur.“ (Ziese/ Gritschke 2016, 261).

Çok dilliliğin nedenleri çoğunlukla siyasi (göç gibi), ekonomik veya tarihseldir. Doğal ve didaktik olarak aracılık edilen çokdillilik arasında da bir ayrım yapılmaktadır.

Literatür

Boschung, Dietrich/ Riehl, Claudia M. (eds.) (2011): Historische Mehrsprachigkeit: Antik Akdeniz Kültürleri Merkezi (ZaKMiRa) ve Köln Üniversitesi Dil Çeşitliliği ve Çokdillilik Merkezi (ZSM) Çalıştayı, Temmuz 2008. Aachen: Shaker.

Duden (2018): Multilingualism | Spelling, Meaning, Definition. https://www.duden.de/rechtschreibung/Mehrsprachigkeit [22.06.2018].

Hernig, Marcus (2005): Yabancı dil olarak Almanca. Bir giriş. Wiesbaden: VS.

Lüdi, Georges/ Py, Bernard (2017): Göç yoluyla iki dillilik: Neuchâtel’deki (İsviçre) iki göçmen grubu örneğini kullanarak çok dillilik çalışmalarına giriş. Tübingen: Niemeyer.

Oksaar, Eis (1980): Multilingualism, Language Contact and Language Conflict. İçinde: Nelde, Peter Hans (ed.): Sprachkontakt und Sprachkonflikt. Wiesbaden: Franz Steiner.

Petersen, Inger (2014): Yazma becerisi ve çok dillilik. Berlin: De Gruyter.

Riehl, Claudia M. (2014): Çok dillilik: Bir giriş. Darmstadt: WBG.

Ziese, Maren/ Gritschke, Caroline (2016): Geflüchtete und kulturelle Bildung. Yeni bir uygulama alanı için biçimler ve kavramlar. Bielefeld: Transkript.