Metacommunicatie

Metacommunicatie is communiceren over communicatie zelf. Met andere woorden, men communiceert over communicatie. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren in de vorm van een opmerking, een meer gedetailleerde uitleg of ook in non-verbale knipogen met als doel een ironische markering. (vgl. Glück, p. 428) Deze vormen van communicatie zijn al zo geïnternaliseerd dat ze nauwelijks te onderscheiden zijn van een normaal gespreksverloop en gekenmerkt worden door vloeiende overgangen (vgl. Nünning, p. 490). Hun doel is om het begripsproces te ondersteunen en de redenen voor misverstanden te vinden.

Communicatievierkant

Het communicatievierkant van Friedemann Schulz von Thun (ook wel het vierzijdige model genoemd) biedt een model voor het analyseren van communicatieve stoornissen. Volgens dit model kunnen zowel zender als ontvanger een boodschap op vier verschillende manieren bedoelen en begrijpen:  Als

– feitelijke informatie (gegevens, feiten, omstandigheden)

– Self-disclosure (impliciete of expliciete uitspraken over gevoelens, waarden of eigenschappen)

– Relationeel (houding ten opzichte van de andere persoon)

– Oproep (instructies voor actie)

Een metacommunicatief conflict kan ontstaan wanneer beide partijen niet op hetzelfde niveau communiceren. Het kan bijvoorbeeld door een religieus persoon worden geïnterpreteerd als een negatieve relationele cue als een ander, met de intentie tot zelfonthulling, zijn atheïstische positie aan hem onthult. Omgekeerd kan een zelfonthulling door de gelovige persoon aantrekkelijk worden opgevat door de ander. Door metacommunicatieve reflectie over op welk niveau de twee zich op dat moment bevinden, kan dit misverstand worden opgelost.

Metacommunicatie vormt zo de expliciete tegenhanger van impliciete metasensitiviteit.

Literatuur

Glück, Helmut/Rödel, Michael (2016): Metzler Lexikon Sprache. 5e ed. Stuttgart: Metzler.

Nünning, Ansgar (2008): Metzler Lexikon Literatur- und Kulturtheorie. 4e, bijgewerkte en uitgebreide editie. Stuttgart: Metzler.

Het communicatieplein van Schulz von Thun: https://www.schulz-von-thun.de/die-modelle/das-kommunikationsquadrat