Kritische witheid

De term Kritische witheid verwijst naar het gedifferentieerde, reflectieve onderzoek van witheid als sociale categorie en is gebaseerd op zowel academische als politieke benaderingen. De letterlijke Duitse vertaling Weißsein (witheid) heeft nauwelijks ingang gevonden in het onderzoek, omdat het de indruk wekt vooral te verwijzen naar de huidskleur van mensen. Primair zijn echter aspecten als economische, sociale en culturele macht relevant, die hand in hand gaan met de sociale markering van mensen als wit (vgl. Tißberger 2017, 16).

Witheid als norm – een denkfout

Fundamenteel voor het critical whiteness concept is de aanname dat witte mensen hun huidskleur en de bijbehorende sociale privileges als de norm opvatten, terwijl mensen die sociaal gemarkeerd zijn als niet-blank als vreemd worden gezien. Dit proces van zogenaamde ‚othering‘ heeft tot gevolg dat witte mensen zichzelf als de norm gaan zien en zo hun sociale machtsstatus manifesteren, ook al is dit ongegrond (vgl. Albrecht 2017, 232). Dit onbewuste denkpatroon leidt, ongeacht de intentie, tot racistische denkwijzen en kan worden opgevat als een manifestatie van structureel racisme (vgl. Hyatt 2015).

De oorsprong van kritisch witheidonderzoek

Kritisch witheidonderzoek is gebaseerd op het inzicht van de literatuurwetenschapper bell hooks (Gloria Jean Watkins) dat ras in de VS altijd verwijst naar mensen die niet blank zijn. Dienovereenkomstig wordt er een onderscheid gemaakt tussen etnisch gemarkeerde en niet-gemarkeerde witte mensen. Met het oog op slavernij, ‚raciale‘ segregatie en racisme in de geschiedenis van de VS, toont dit een reproductie van hegemoniale structuren die niet gerechtvaardigd zijn en niet gerechtvaardigd kunnen worden. Vergelijkbare sociale structuren zijn ook herkenbaar in Duitsland, die nauw verbonden zijn met het koloniale beleid van het Duitse Rijk (vgl. Hyatt 2015).

Literatuur

Albrecht, Monika (2017): Witheid. In: Göttsche, Dirk/ Dunker, Axel/ Dürbeck, Gabriele (eds.): Handbuch Postkolonialismus und Literatur. Stuttgart: Metzler.

Hyatt, Millay (2015): Whiteness as Privilege. https://www.deutschlandfunk.de/critical-whiteness-weisssein-als-privileg.1184.de.html?dram:article_id=315084 [maart 2020].

Tißberger, Martina (2017): Kritische witheid. Over de psychologie van hegemoniale zelfreflectie op het snijvlak van racisme en gender. Wiesbaden: Springer.