Gender

Termin gender należy najpierw odróżnić od terminu sex. Podczas gdy płeć odnosi się do „fizyczno-biologicznej różnicy między męskimi i żeńskimi ciałami płciowymi“ (Metzler Lexikon 2002, 357), gender odnosi się do płci społecznej: „To, co dana społeczność społeczno-historyczna postrzega i interpretuje jako męskie lub żeńskie, jest wynikiem atrybucji interpretacyjnych“ (Metzler Lexikon 2002, 357).

Badania nad gender

Koncepcja gender nie traktuje zatem tożsamości płciowej jako wrodzonej, lecz jako społeczno-kulturową, historyczno-czasową konstrukcję w ramach społeczeństwa. Tak zwane gender studies badają relacje między płciami w różnych obszarach danej kultury. „Podstawowym założeniem jest to, że funkcje, role i cechy, które stanowią męskość i kobiecość, nie wynikają przyczynowo z biologicznych różnic między mężczyznami i kobietami, ale są konstruktami społecznymi, a więc są zmienne. (Metzler Lexikon 2002, 141) Punkt ciężkości badań przesunął się z women’s studies na gender studies, tak że przedmiotem badań stała się również „męskość“ (por. Metzler Lexikon 2002, 141-143).

Ponieważ istnieje bardzo ścisły związek między językiem a myśleniem, według Kusterle można określić wpływ na konteksty kulturowe i współżycie społeczne (por. Kusterle 2011, 66). Kusterle stwierdza, że zmiana języka prowadzi do zmiany postrzegania świata. Jeśli kobiety są upośledzone w języku, doświadczają również upośledzenia w społeczeństwie (por. Kusterle 2011, 80). „Zmieniony, sprawiedliwy pod względem płci system językowy prowadzi natomiast do zmienionej, sprawiedliwej rzeczywistości“ (Kusterle 2011, 80).

Możliwości języka sprawiedliwego pod względem płci

Od rzeczownika gender można wyprowadzić czasownik gendern, który oznacza równe prawa kobiet i mężczyzn w użyciu języka. Diewald i Steinhauer oferują liczne możliwości zastosowania języka sprawiedliwego pod względem płci. Prawdopodobnie najbardziej jednoznacznym wariantem jest rozbudowane podwójne nazewnictwo, w którym obie płcie są wyraźnie adresowane. W tym przypadku skład może być dokonany zarówno w liczbie pojedynczej, jak i mnogiej przez spójnik i, spójnik lub lub ukośnik (np. uczniowie).

Wyraźniejszą i bardziej oszczędną językowo formą genderyzacji jest tzw. pisownia ekonomiczna rzeczowników dwuczłonowych. Można ją wyrazić za pomocą ukośnika (z myślnikiem) (np. lekarz, personel, personel), za pomocą wciętego I (np. personel) lub za pomocą gwiazdki (np. personel). Ten ostatni sposób jest uważany za bardziej współczesny, ponieważ oddaje większą sprawiedliwość obecnym debatom na temat transpłciowości i interseksualności. „Płeć [jest] już nie rozumiana jako system binarny“ (Duden 2017, 46), ale sugeruje się również możliwe dalsze kategorie.

Ponadto formy zastępcze i przeformułowania mogą służyć językowi sprawiedliwemu płciowo. Przykładem mogą być imiesłowy substantywne lub przymiotniki w liczbie mnogiej (np. studenci), abstrakt zamiast nazw osobowych (np. Kollegium dla kolegów) lub wyrażenia neutralne pod względem płci (np. der Mensch, die Person). Przy użyciu tych opcji osoby płci żeńskiej są nie tylko uwzględniane – jak w przypadku rodzajnika męskiego, gdzie forma męska dotyczy również grupy mieszanej – ale wyraźnie wymieniane (por. Duden 2017).