Πολιτιστική οικειοποίηση

Ο όρος πολιτισμική οικειοποίηση περιγράφει με την ευρύτερη έννοια την αποδοχή μιας πολιτισμικής πτυχής που δεν ανήκει στον πολιτισμό του ατόμου. Η πολιτισμική οικειοποίηση παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον επειδή τα θεμέλια των πολιτισμικών διαφορών αποκαλύπτονται στις αξιώσεις ιδιοκτησίας και στις στρατηγικές αποκλεισμού (βλ. Hahn 2011, 19). Ως εκ τούτου, η πολιτισμική οικειοποίηση συχνά επικρίνεται ως κλοπή ή ασέβεια.

Ερευνητικές πτυχές

Η πολιτισμική οικειοποίηση εστιάζει στην πολιτισμική αλλαγή (βλ. Hahn 2011, 11στ). Ωστόσο, η υιοθέτηση μεμονωμένων στοιχείων ενός πολιτισμού, όπως ρούχα, κοσμήματα ή παρόμοια, δεν εμπίπτει αμέσως σε αυτόν τον όρο. Μόνον όταν χρησιμοποιείται με υποτιμητικό, εχθρικό ή αναπολόγητο τρόπο, καταστέλλοντας έτσι ή γελοιοποιώντας τον αντίστοιχο πολιτισμό, γίνεται λόγος για πολιτισμική οικειοποίηση (βλ. Krieg 2019, 105). Ενίοτε, η πολιτισμική οικειοποίηση εξισώνεται επίσης με την κλοπή και την καταστροφή περιθωριοποιημένων πολιτισμών (Cuthbert 1998, 257).

Η διαδικασία της οικειοποίησης δεν αποσκοπεί στην ομογενοποίηση των πολιτισμών (=ένας ομοιόμορφος πολιτισμός) ή στον κατακερματισμό των πολιτισμών (=καταστροφή των πολιτισμών) (πρβλ. Hahn 2011, 13). Στόχος είναι μάλλον η υιοθέτηση του δικού μας πολιτισμού σε νέες, διαφορετικές πολιτισμικές ιδέες. Τελικά, λοιπόν, ένας νέος πολιτισμός μπορεί να προκύψει από πτυχές όλων των εμπλεκόμενων επιρροών (πρβλ. Hahn 2011, 13στ).

Κοινωνική συνάφεια

Ωστόσο, η πολιτισμική οικειοποίηση δεν εξελίσσεται αρμονικά και αποτελεί ένα αμφιλεγόμενο θέμα, ιδίως σήμερα, που βρίσκει επανειλημμένα το δρόμο του στο τοπίο των μέσων ενημέρωσης. Για παράδειγμα, ένας αμερικανικός ιστότοπος αναφέρει „11 διασημότητες που έχουν κατηγορηθεί για πολιτισμική οικειοποίηση“ (Seventeen). Ωστόσο, η ZEIT 2020 σημειώνει ότι πρόκειται για κάτι περισσότερο από το να είναι κανείς ένοχος. Η συζήτηση αφορά „την ευαλωτότητα και την επιθυμία (…), το σύμπλεγμα της πολιτισμικής ταύτισης με τη διάσταση της ιδιοκτησίας“ (ZEIT) και τη „ρατσιστική δομή της αποσυμβολαιοποίησης των στερεοτύπων“ (ZEIT). Αυτή η αρνητική αξιολόγηση υποστηρίζεται εν μέρει από την επιστήμη. Η Denise Cuthbert, για παράδειγμα, περιγράφει το 1998 την πολιτισμική ιδιοποίηση ως κλοπή και παρουσιάζει την καταστροφή των πολιτισμών των ιθαγενών μέσω της αναγκαστικής πολιτισμικής ιδιοποίησης (βλ. Cuthbert 1998, 257). Η Deborah Krieg αναφέρει ότι „τα κίνητρα πίσω από τις μορφές πολιτισμικής οικειοποίησης (…) είναι πιθανό να είναι τόσο ετερογενή [όσο] και τα άτομα που εμπλέκονται σε αυτές“ (Krieg 2019, 111). Συνεπώς, το ζήτημα των κινήτρων ειδικότερα αποτελεί πάντοτε σημείο διαμάχης στη συζήτηση.

Βιβλιογραφία

Cuthbert, Denise (1998): Beg, borrow or steal: The politics of cultural appropriation. Στο: Postcolonial Studies, τ. 1 (2): Μετααποικιακές σπουδές. Λονδίνο, Routledge.

Hahn, Hans Peter (2011): Antinomies of cultural appropriation: Introduction. Στο: Journal of Ethnology, τόμος 136. Βερολίνο, Dietrich Reimer Verlag.

Krieg, Deborah (2019): It’s all a steal. WTF is Cultural Appropriation, στο: Bendersen, Eva et al. (επιμ.): Trigger Warning. Identitätspolitik zwischen Abwehr, Abschottung und Allianzen, Βερολίνο, 2019 (σσ. 105-114), Verbrecher Verlag.

Seventeen: https://www.seventeen.com/celebrity/g22363821/cultural-appropriation-examples-celebrities/ (τελευταία ανάγνωση 19.09.2020).

Time: https://www.zeit.de/kultur/2020-05/kulturelle-aneignung-popkultur-stereotyp-imitation-postkolonialismus (τελευταία προβολή 19.09.2020).

Ώρα: https://www.zeit.de/kultur/2020-05/kulturelle-aneignung-popkultur-stereotyp-imitation-postkolonialismus/seite-3 (τελευταία πρόσβαση 19.09.2020).