Επικοινωνία (διαπολιτισμική)

Η διαπολιτισμική επικοινωνία αναφέρεται σε μια „διαπροσωπική αλληλεπίδραση με τη βοήθεια γλωσσικών κωδίκων μεταξύ μελών διαφορετικών ομάδων ή πολιτισμών“ και αποτελείται από τον όρο διαπολιτισμικότητα, έναν „όρο για τη φιλοσοφική και πολιτισμική-επιστημονική αντίληψη των σχέσεων μεταξύ […] πολιτισμών“ και τη λατινική λέξη communicatio „επικοινωνία/κατανόηση“ (Metzler Lexikon 2013, 343-344 u. 389).

Μορφή αλληλεπίδρασης

Σε αυτό το πλαίσιο, ο „τρόπος επικοινωνίας που μελετάται ιδίως στο πλαίσιο της εθνογλωσσολογίας, της πραγματολογίας και της κοινωνιογλωσσολογίας“ με τη μορφή „ομιλίας, χειρονομιών, εκφράσεων του προσώπου“ (Lexikon der Sprachwissenschaft 2008, 302) και, σύμφωνα με τον Lüsebrink, λαμβάνοντας υπόψη και τον „υλικό πολιτισμό“ (Lüsebrink 2004, 10), αντιπροσωπεύει μια μορφή αλληλεπίδρασης „μεταξύ ανθρώπων από διαφορετικούς (υπο)πολιτισμικούς κύκλους, των οποίων η επιτυχής επικοινωνία τίθεται συχνά σε κίνδυνο από προκαταλήψεις (στερεότυπα) και παρεξηγήσεις λόγω πολιτισμικών διαφορών“ (Lexikon der Sprachwissenschaft 2008, 302).

Βασικά προσόντα

Ο όρος επινοήθηκε κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960 στις ΗΠΑ στο πλαίσιο της διαμόρφωσης θεωρητικών εννοιών για τις διεπιστημονικές σπουδές επικοινωνίας. Από τη δεκαετία του 1970, υπήρξε επίσης ανάπτυξη εμπειρικών ερευνών στη Γερμανία με έμφαση στη „σύνδεση της γλώσσας, των καταστάσεων και της ταυτότητας με τις μορφές και τις ερμηνείες της δράσης“ (Metzler Lexikon 2013, 344).

Στο πλαίσιο της σταθερά εξελισσόμενης παγκοσμιοποίησης, αυτή η „δυναμική (επικοινωνιακή) διαδικασία που εξαρτάται από την ενσυναίσθηση, την ανεκτικότητα και τις ειδικές για τον πολιτισμό γνώσεις διαμορφώνει τον στόχο της παραγωγής κοινών νοημάτων“ και, σε αυτό το πλαίσιο, αποτελεί ένα βασικό προσόν που ζητείται σήμερα σε „όλους τους τομείς της κοινωνίας“ (Metzler Lexikon 2013, 344).

Σύστημα πολιτισμικού προσανατολισμού

Σύμφωνα με τον Podsiadlowski, πρόκειται για προσαρμογή σε άλλους πολιτισμούς, η οποία προϋποθέτει (διαπολιτισμική) ικανότητα. Πρόκειται για την „κατανόηση του συστήματος προσανατολισμού της αντίληψης, της σκέψης και των αξιών […] των άλλων πολιτισμών“ και την εφαρμογή του στη δική μας „σκέψη και δράση στο ξένο πολιτισμικό πεδίο δράσης“ (Podsiadlowski 2004, 50). Για παράδειγμα, η διαπολιτισμική επικοινωνία συμβάλλει στην „επιτυχημένη διεθνή δραστηριότητα“ στο πλαίσιο επαγγελματικών ταξιδιών (βλ. Podsiadlowski 2004, 45-47).

Εθνολογία και εξουσία

Για τον Lüsebrink, από την άλλη πλευρά, „οι εκτιμήσεις του ιστορικού πλαισίου“ καθώς και οι τρέχουσες διαδικασίες ανάπτυξης, λαμβάνοντας υπόψη τις εξελίξεις στα μέσα ενημέρωσης, διαδραματίζουν επίσης ουσιαστικό ρόλο για την απόκτηση μιας όσο το δυνατόν πιο διαφοροποιημένης συνολικής εικόνας της διαπολιτισμικής επικοινωνίας (πρβλ. Lüsebrink 2004, 12).

Παράλληλα, ασκεί κριτική στον έντονο προσανατολισμό της προς τη σφαίρα δράσης της οικονομίας, αναφερόμενος στα „κοινωνικά κέντρα εξουσίας“, καθώς και στη συχνά επακόλουθη „απάνθρωπη εργαλειοποίησή της από τα κέντρα αυτά“. Το πραγματικό πεδίο εργασίας της ανθρωπολογίας, δηλαδή η έρευνα της σύνθετης και πολυεπίπεδης „έννοιας του πολιτισμού“, χάνεται αν δεν ληφθούν υπόψη „ομάδες και κοινωνίες που ζουν στην περιφέρεια, [δηλαδή] στο περιθώριο της εξουσίας στο παγκόσμιο σύστημα“ (Lüsebrink 2004, 46 στ.). Είναι επίσης αμφίβολο σε ποιο βαθμό η μονόπλευρη προσαρμογή σε ξένα πολιτισμικά πλαίσια που φέρνει στο παιχνίδι ο Podsiadlowski μπορεί να επιτρέψει μακροπρόθεσμα την επιτυχή ανθρώπινη συνύπαρξη.

Βιβλιογραφία

Bußmann, Hadomud (2008): Διαπολιτισμική επικοινωνία. Στο: Lexikon der Sprachwissenschaft. 4η έκδοση. Στουτγάρδη: Kröner, 302.

Lüsebrink, Hans-Jürgen (2004): Έννοιες της διαπολιτισμικής επικοινωνίας. Θεωρητικές προσεγγίσεις και πρακτικές αναφορές σε μια διεπιστημονική προοπτική. St. Ingbert: Röhrig Universitätsverlag.

Müller-Hartmann, Andreas (2013): Intercultural Communication. Στο: Nünning, Ansgar (επιμ.): Metzler Lexikon. Λογοτεχνική και πολιτισμική θεωρία. Προσεγγίσεις – Πρόσωπα – Βασικοί όροι. 5η έκδοση. Στουτγάρδη/ Βαϊμάρη: J. B. Metzler, 344.

Podsiadlowski, Astrid (2004): Intercultural Communication and Cooperation (Διαπολιτισμική επικοινωνία και συνεργασία). Εκπαίδευση στη διαπολιτισμική επάρκεια. Με ασκήσεις και μελέτες περιπτώσεων. Μόναχο: Franz Vahlen.

Schmidt, Siegfried J. (2013): Θεωρία της επικοινωνίας. Στο: Nünning, Ansgar (επιμ.): Metzler Lexikon. Literary and Cultural Theory. Προσεγγίσεις – Πρόσωπα – Βασικοί όροι. 5η έκδοση. Στουτγάρδη/ Βαϊμάρη: J. B. Metzler, 389.

Sommer, Roy (2013): Interculturality (Διαπολιτισμικότητα). Στο: Nünning, Ansgar (επιμ.): Metzler Lexikon. Λογοτεχνική και πολιτισμική θεωρία. Προσεγγίσεις – Πρόσωπα – Βασικοί όροι. 5η έκδ. Στουτγάρδη/ Βαϊμάρη: J. B. Metzler, 343 στ.