Πολιτιστική μίμηση

Η πολιτισμική μίμηση περιγράφει μια μερική, επιφανειακή προσαρμογή των μεταναστών στο νέο πολιτισμικό τους περιβάλλον, προκειμένου να αποφύγουν τα αρνητικά στίγματα και τους συναφείς κινδύνους. Οι αρχικές πολιτισμικές επιρροές δεν εγκαταλείπονται, όπως συμβαίνει με την αφομοίωση, αλλά „καμουφλάρονται“ μέσω της εξωτερικής μίμησης. (βλ. Albrecht, σ. 261)

Ο Homi H. Bhabha περιγράφει αυτή την προσαρμογή ως „σχεδόν, αλλά όχι ακριβώς το ίδιο“ (Bhabha 2000, σ. 132). Μια μίμηση που ωστόσο δεν είναι ποτέ εντελώς ταυτόσημη με τον μιμούμενο, διότι αυτό που αποδίδεται ως γερμανικό, για παράδειγμα, είναι αυτό που ερμηνεύεται ως τέτοιο από ατομική σκοπιά. (βλ. Albrecht, σ. 260)

Προέλευση της λέξης

Ο όρος μιμητισμός προέρχεται αρχικά από τη βιολογία και αναφέρεται στο χαρακτηριστικό ορισμένων ζώων να μιμούνται χαρακτηριστικά δηλητηριωδών ζωικών ειδών προκειμένου να προστατεύονται από τους εχθρούς τους (βλ. Nünning, σ. 502). Παράδειγμα αυτού του είδους είναι η αλογόμυγα, η οποία εξωτερικά μοιάζει με σφήκα. Η διαφορά με τη μίμηση είναι ότι αυτή περιγράφει μια γενική μορφή καμουφλάζ, η οποία μπορεί να αναφέρεται στην ομοιότητα ορισμένων εντόμων με τα φύλλα καθώς και στην ικανότητα του χαμαιλέοντα να αλλάζει χρώμα.

Πολιτισμική θεωρητική εφαρμογή

Από τη δεκαετία του 1990 και μετά, ο όρος υιοθετήθηκε στην πολιτισμική θεωρία από τον Ινδό μετααποικιακό θεωρητικό Homi H. Bhabha. Χρησιμοποιεί το παράδειγμα της αποικιακής εποχής για να συγκεκριμενοποιήσει τη δύναμη της πολιτισμικής μίμησης. Μέσα από την επιφανειακή προσαρμοστικότητα του μαύρου πληθυσμού στους λευκούς αποικιοκράτες κυρίους τους, τίθεται υπό αμφισβήτηση η υπαρξιακή αντίληψη περί βασικής διαφοράς των ανθρώπινων κοινωνιών και συνεπώς η υπεροχή του δυτικού κόσμου. Ταυτόχρονα, από αυτές τις προσπάθειες μπορεί να προκύψει μια παρωδιακή αντανάκλαση των ηγετών, αποσταθεροποιώντας περαιτέρω την αξίωση εξουσίας. Αυτή η στρεβλή προσαρμογή προκύπτει ήδη αυτόματα λόγω των ατομικά διαφορετικών ερμηνειών των πολιτισμικών πρακτικών.

Σε αντίθεση με τις αποδομητικές προσπάθειες, ωστόσο, η πολιτισμική μίμηση δεν αποτελεί ενεργό αντίσταση στην ηγεμονία. Αντίθετα, αυτή εμφανίζεται ως ακούσια παρενέργεια του πραγματικού „καμουφλάζ“ και μπορεί να το χάσει στην περίπτωση μιας ακούσιας καρικατούρας. (βλ. Struve, σ. 144 -149).

Υβριδικότητα στο πολιτισμικό ενδιάμεσο

Πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τον πολιτισμικό θεωρητικό παρουσιάζει ο „τρίτος χώρος“ που δημιουργείται από τη μιμητική-κριτική διαδικασία. Ιδιαίτερα όσον αφορά τις διαδικασίες διαπολιτισμικής διαπραγμάτευσης, ο Bhabha βλέπει την ευκαιρία της πολιτισμικής υβριδικότητας [υπερσύνδεσμος στο άρθρο της εγκυκλοπαίδειας]. Μέσω της παράδοξης, αμφίσημης ταυτόχρονης αναφοράς και οριοθέτησης από τις αντίστοιχες κουλτούρες, θα αναιρείται μια αδιαμφισβήτητη πολιτισμική ταυτότητα, οπότε μπορεί να προκύψει μια κοινή αμφισβήτηση, διαπραγμάτευση ή αναδιατύπωση της κατανόησης του πολιτισμού (βλ. Struve, σ. 144).

Η πραγματική (ακούσια) αντίσταση του μιμητισμού συνίσταται επομένως πρωτίστως στην αμφισβήτηση μιας αυτοτελούς κουλτούρας και δευτερευόντως μόνο στην αποσταθεροποίηση των ανισορροπιών εξουσίας που απορρέουν από αυτήν.

Όροι που διακρίνουν τη μίμηση από τη μίμηση

Από την άποψη της πολιτισμικής θεωρίας, η μίμηση και η μίμηση είναι μερικές φορές δύσκολο να διακριθούν. Ακολουθώντας τη βιολογική έννοια, η πολιτισμική μίμηση θα μπορούσε να περιγράψει γενικές πρακτικές μίμησης με ουδέτερη χροιά. Από την άλλη πλευρά, η μιμητική έννοια της φεμινίστριας θεωρητικού του πολιτισμού Luce Irigaray, την οποία περιέγραψε το 1974 στο Speculum – Καθρέφτης του άλλου φύλου, μοιάζει περισσότερο με την κατανόηση της μίμησης που περιγράφεται εδώ, η οποία, ωστόσο, σε αντίθεση με την πολιτισμική μίμηση, αναφέρεται σε μίμηση ειδικά για το φύλο και στοχεύει ενεργά στην αποδόμηση των σχέσεων εξουσίας. (βλ. Nünning, σ. 502)

Λογοτεχνία

Albrecht, Yvonne (2017): Συναισθήματα στη διαδικασία της μετανάστευσης. Διαπολιτισμικές αφηγήσεις μεταξύ του ανήκειν και της απομάκρυνσης. Wiesbaden: Springer.

Bhabha, Homi K: Η τοπικοποίηση του πολιτισμού. Tübingen: Stauffenburg.

Nünning, Ansgar (2008): Metzler Lexikon Literatur- Und Kulturtheorie. 4η έκδοση. Στουτγάρδη: J.B. Metzler.

Struve, Karen (2013): Bhabha: Zur Aktualität von Homi K. Μια εισαγωγή στο έργο του. Επιμέλεια: Stephan Moebius. Wiesbaden: Springer VS.