Μοντέλο παγόβουνου του πολιτισμού

Το μοντέλο του παγόβουνου της κουλτούρας χρησιμοποιείται στις πολιτισμικές σπουδές για να απεικονίσει τη σχέση μεταξύ της άμεσα αντιληπτής και της κρυφής κουλτούρας και τις σχετικές αιτίες των συγκρούσεων της διαπολιτισμικής επικοινωνίας.

Η μεταφορά του παγόβουνου (μοντέλο παγόβουνου) προέρχεται από τον E. Hemingway, ο οποίος τη χρησιμοποίησε τη δεκαετία του 1930 για να απεικονίσει το λογοτεχνικό του ύφος. Πίστευε ότι ένας συγγραφέας δεν χρειάζεται να αποκαλύπτει όλες τις λεπτομέρειες για τον κεντρικό του χαρακτήρα. Θα ήταν αρκετό αν φαινόταν μόνο η κορυφή του παγόβουνου, περίπου το ένα όγδοο.

Η κορυφή του παγόβουνου

Αυτή η μεταφορά εφαρμόστηκε αργότερα στη θεωρία της συνείδησης του Σ. Φρόιντ, η οποία αποτελεί τη βάση για το μοντέλο του παγόβουνου του πολιτισμού. Ο Φρόυντ ανέπτυξε τη θεωρία ότι η ανθρώπινη δράση καθορίζεται συνειδητά μόνο σε μικρό βαθμό και, με βάση αυτό το υπόβαθρο, σχεδίασε το δομικό μοντέλο της ψυχής. Εδώ, το „εγώ“ (αρχή της πραγματικότητας) αντιστοιχεί στη συνειδητή περιοχή της προσωπικότητας, η οποία αποφασίζει ποια τμήματα των ασυνείδητων περιοχών της προσωπικότητας („id“ (αρχή της ηδονής) και „superego“ (αρχή της ηθικής)) πραγματοποιούνται στον αντιληπτικό κόσμο. Σε σύγκριση με ένα παγόβουνο, το συνειδητό „εγώ“ καταλαμβάνει έτσι μόνο το μικρότερο, ορατό μέρος, την κορυφή του παγόβουνου πάνω από την επιφάνεια του νερού. Οι ασυνείδητες περιοχές „id“ και „superego“ αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος, κρυμμένο κάτω από την επιφάνεια του νερού.

Κάτω από την επιφάνεια

Ακολουθώντας το παράδειγμα του Freud, ο E. Schein ανέπτυξε περαιτέρω το μοντέλο του παγόβουνου σε σχέση με την οργανωσιακή κουλτούρα. Γενικεύεται σε

κουλτούρα μοιάζει ως εξής: Το μικρότερο μέρος του παγόβουνου, η κορυφή του, αντιπροσωπεύει το ορατό και ακουστό, δηλαδή το γρήγορα αναγνωρίσιμο μέρος της κουλτούρας (γλώσσα, εμφάνιση, συμπεριφορά, …). Το πολύ μεγαλύτερο μέρος της κουλτούρας (κανόνες, αξίες, πεποιθήσεις, ιδανικά, παραδόσεις, εμπειρίες, πρότυπα, …), από την άλλη πλευρά, βρίσκεται κρυμμένο „κάτω από την επιφάνεια του νερού“ και συνεπώς δεν είναι άμεσα αντιληπτό. Ωστόσο, επηρεάζει σημαντικά το μικρό αντιληπτό μέρος και έτσι αποτελεί συχνά την αιτία συγκρούσεων στη διαπολιτισμική επικοινωνία λόγω της „αορατότητάς“ του. Η γνώση των κρυμμένων πολιτισμικών πτυχών και η ευαίσθητη προσέγγισή τους μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο τέτοιων παρεξηγήσεων.

Βιβλιογραφία

Schein, Edgar H. (2006): Οργανωσιακή κουλτούρα.

Motsching, Renate- Nykl, Ladislav (2009): „Η οργάνωση της επιχείρησης είναι μια από τις σημαντικότερες μορφές της: Εποικοδομητική επικοινωνία.