Ετερογένεια

Ο όρος ετερογένεια δεν μπορεί να οριστεί με σαφήνεια. Ο Wittig αναφέρει συνώνυμα όπως Verschiedenartigkeit, Diversität, Andersartigkeit και Ungleichheit (βλ. Wittig 2014, 14). Στο διαδικτυακό πολιτιστικό γλωσσάριο του Schönhuth, η ετερογένεια πρέπει να νοείται ως „έκφραση της ποικιλομορφίας“. Ενδιαφέρουσα φαίνεται η προσέγγιση του Prengel, ο οποίος ορίζει την ετερογένεια σε τρία επίπεδα νοήματος, δηλαδή ως διαφορά, μεταβλητότητα και απροσδιοριστία (πρβλ. Prengel 2005, 21).

Ετερογένεια έναντι ομοιογένειας

Η ετερογένεια μπορεί να θεωρηθεί ως το αντίθετο της ομοιογένειας. Όταν κάτι περιγράφεται ως ομοιογενής οντότητα, παρουσιάζεται ως „αποτελούμενο από εξαιρετικά ομοιόμορφα συστατικά και ένα ολοκληρωμένο σύνολο“ (Krossa 2018, 53).

Το ουσιαστικό ετερογένεια είναι παράγωγο του επιθέτου ετερογενής, το οποίο έχει την προέλευσή του από την ελληνική λέξη ετερογενής, που σημαίνει „διαφορετικού είδους, γένους, διαφορετικού γραμματικού γένους, ποικιλοτρόπως συγκροτημένος“ (DWDS 2018).

Κοινωνιολογική προσέγγιση

Ο Krossa ορίζει τον όρο από κοινωνιολογική σκοπιά: „Σε αντίθεση με την προσέγγιση της ομοιογένειας, η υποκείμενη υπόθεση τότε είναι καταρχάς ότι ο τόπος και ο χώρος είναι όλο και λιγότερο σύμφωνοι ή και καθόλου πλέον σύμφωνοι“ (Krossa 2018, 67).

Υπάρχει μια αλληλοεπικάλυψη του κοινωνικού και του χωρικού,

– όταν στοιβαγμένοι κοινωνικοί χώροι υπάρχουν ταυτόχρονα και παράλληλα σε μια γεωγραφική θέση, ή

– όταν ένας κοινωνικός χώρος εκτείνεται σε περισσότερες από μία τοποθεσίες (βλ. Krossa 2018, 67).

Ο Krossa επικαλείται επίσης έργα του Πολωνού θεωρητικού του πολιτισμού Zygmunt Bauman, ο οποίος ασχολείται με την „υγρή νεωτερικότητα“. Μεταφέρει επίσης το παρόν, στο οποίο δεν θα υπάρχουν πλέον προκαθορισμένα πρότυπα, στην έννοια της κοινωνίας του. Την απομακρύνει από το παραδοσιακό πλαίσιο του έθνους-κράτους και με τη βοήθεια της μεταφοράς της ρευστότητας, παίρνει ως αρχή την έννοια της διαφοράς. Αναλύει τα σημερινά πρότυπα των κοινωνικών μορφών με βάση το γεγονός ότι ένα άτομο μπορεί ταυτόχρονα και μεταβλητά να αισθάνεται ότι ανήκει σε διάφορες κοινωνικές ομάδες. Ο Krossa αναφέρει θεωρίες που έχουν θέσει το άτομο στο προσκήνιο – το άτομο, ωστόσο, εξελίσσεται σε επιφανειακό. Αυτό θα μπορούσε επίσης να σημαίνει ότι γίνεται όλο και πιο σημαντικό να καλλιεργούνται πολλές ταυτότητες (βλ. Krossa 2018, 73 στ.).

Ομοιογένεια και ετερογένεια σε ισορροπία;

Σύμφωνα με την Krossa, η έρευνα της διαφοράς είναι επιτυχής όταν αναφέρεται σε μικροεπίπεδα, αλλά καθίσταται προβληματική όταν οι έννοιες πρόκειται να θεωρητικοποιηθούν σε μακροεπίπεδο (βλ. Krossa 2018, 68). Γράφει για την εξέλιξη της συνύπαρξης των δύο όρων στη σύγχρονη κοινωνιολογία: „Σε γενικές γραμμές, η εξέταση των σημερινών τάσεων στην κοινωνιολογία δείχνει ότι η εστίαση της ισορροπίας (ή μάλλον: της ανισορροπίας) μεταξύ ομοιογένειας και ετερογένειας μετατοπίζεται, προς την παραδοχή ότι η προβληματική της ετερογένειας είναι η πιο σημαντική, η πιο πιεστική σήμερα“. (Krossa 2018, 68)

Εξηγώντας αυτό το φαινόμενο, αναφέρει: „Πολλοί συγγραφείς υπερβάλλουν πλέον σε αυτή την πτυχή [της ομοιογένειας], δηλώνοντας ότι η ετερογένεια είναι το κυρίαρχο, αν όχι το μόνο σχετικό, χαρακτηριστικό του σύγχρονου κοινωνικού“ (Krossa 2018, 68). Ως συνέπεια αυτού, αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι οι ερευνητές που ασχολούνται με το θέμα της κοινωνίας αμφισβητούν την ίδια την έννοια της κοινωνίας και διαπιστώνουν ότι έχει αντικατασταθεί από εκείνη της διαφοράς (βλ. Krossa 2018, 68).

Ωστόσο, η έρευνα οδηγεί επίσης σε απλοποίηση, διότι η ομοιογένεια και η ετερογένεια θεωρούνται μόνο ως αντίθετα, αλλά δεν περιγράφονται μαζί. Αυτό οδηγεί σε παλινδρόμηση – προκειμένου να αποφευχθεί το „πολύ“ της ετερογένειας, υπερτονίζεται η ομοιογένεια. Αυτό μπορεί να παρατηρηθεί, για παράδειγμα, στις συζητήσεις για τη μετανάστευση και τη μετανάστευση.

Η „ετερογένεια“ αναφέρεται στη διαφορά ή την ποικιλομορφία στο εσωτερικό μιας ομάδας ή ενός συστήματος. Ακολουθούν ορισμένα παραδείγματα:

1. πολιτισμική ετερογένεια: μια πόλη με πολλές διαφορετικές εθνοτικές ομάδες που μιλούν διαφορετικές γλώσσες και έχουν διαφορετικές πολιτισμικές παραδόσεις.
2. ηλικιακή ετερογένεια: ένα σχολείο με μαθητές διαφορετικών ηλικιών, από την πρωτοβάθμια έως τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
3. έμφυλη ετερογένεια: Ένα εργασιακό περιβάλλον όπου άνδρες και γυναίκες εργάζονται σε διαφορετικά τμήματα ή ρόλους.
4. ετερογένεια ικανοτήτων: Μια τάξη με μαθητές που έχουν διαφορετικές ικανότητες, συμπεριλαμβανομένων μαθητών με ειδικές ανάγκες ή μαθητών με υψηλότερες ακαδημαϊκές ικανότητες.
5. γεωγραφική ετερογένεια: Μια χώρα με διαφορετικές περιοχές που έχουν διαφορετική γεωγραφία, κλίμα και οικονομικές συνθήκες.
6. γλωσσική ετερογένεια: Ένα σχολείο στο οποίο ορισμένοι μαθητές μιλούν μια γλώσσα διαφορετική από τη γλώσσα διδασκαλίας.
7. θρησκευτική ετερογένεια: μια κοινότητα με μέλη διαφορετικών θρησκευτικών πεποιθήσεων και πρακτικών.

Βιβλιογραφία

Ψηφιακό λεξικό της γερμανικής γλώσσας (DWDS). https://www.dwds.de/wb/heterogen [19.06.18].

Krossa, Anne Sophie (2018): Κοινωνία. Σκέψεις για μια βασική έννοια της κοινωνιολογίας. Wiesbaden: Springer.

Prengel, Annedore (2005): Heterogeneity in Education – Review and Outlook. Στο: Bräu, Karin/ Schwerdt, Ulrich (επιμ.): Heterogenität als Chance. Vom produktiven Umgang mit Gleichheit und Differenz in der Schule. Münster: LIT, 19-35.

Schönhuth, Michael: kulturglossar.de. http://www.kulturglossar.de/html/h-begriffe.html [19.06.2018].

Wittig, Marietta-Titine Ve (2014): Ετερογένεια – βάρος ή παιδαγωγική πρόκληση; Διερεύνηση των τύπων εκπαιδευτικών σε κρατικά επαγγελματικά σχολεία του Βερολίνου στον επαγγελματικό τομέα των επιχειρήσεων και της διοίκησης σε σχέση με την αντιμετώπιση των διαφοροποιήσεων των μαθητών. Βερολίνο.