Ενσωμάτωση

Ο όρος εγκουλτούρα είναι σύνθετος του ελληνικού προθέματος en „σε“ και του λατινικού ουσιαστικού cultura „θεραπεία, φροντίδα“ (βλ. Walz 2010, 8) και σε αυτό το πλαίσιο σημαίνει οτιδήποτε καλλιεργείται, δηλαδή επηρεάζεται από τους ανθρώπους (βλ. Pohl 2008, 9). Η θεωρία του εγκλιματισμού μπορεί να ταξινομηθεί στην κοινωνιολογία και την ανθρωπολογία, όπου μια σαφής ταξινόμηση σε επιστημονικές κατηγορίες είναι εξίσου δύσκολη όσο και ένας γενικά έγκυρος ορισμός του όρου.

Ορισμός

Ο όρος enculturation είναι σύνθεση του ελληνικού προθέματος en „σε“ και του λατινικού ουσιαστικού cultura „θεραπεία, φροντίδα“ (βλ. Walz 2010, 8) και στο πλαίσιο αυτό σημαίνει οτιδήποτε καλλιεργείται, δηλαδή επηρεάζεται από τους ανθρώπους (βλ. Pohl 2008, 9). Η θεωρία του εγκλιματισμού μπορεί να ταξινομηθεί στην κοινωνιολογία και την ανθρωπολογία, όπου μια σαφής ταξινόμηση σε επιστημονικές κατηγορίες είναι εξίσου δύσκολη όσο και ένας γενικά έγκυρος ορισμός του όρου.

Ο εγκλιματισμός ως μέρος της κοινωνικοποίησης

Παρά την ποικιλομορφία αυτή, όλοι οι ορισμοί έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό ότι περιγράφουν κυρίως μορφές πολιτισμικής οικειοποίησης στην παιδική και εφηβική ηλικία και έτσι ορίζουν τον εγκλιματισμό. Κατά συνέπεια, ο εγκλιματισμός συνδέεται άρρηκτα με την κοινωνικοποίηση, δηλαδή με το „σύνολο όλων των μαθησιακών διαδικασιών […] που προκύπτουν από την αμοιβαία διαλεκτική επικοινωνία των ανθρώπων με το περιβάλλον τους“ (Carlsburg 2011, 29). Ο Claessens περιγράφει επίσης τον εγκλιματισμό ως μέρος της διαδικασίας κοινωνικοποίησης και τον υποδιαιρεί αφενός στον υποτομέα της κοινωνικοποίησης, με τον οποίο εννοείται η συναισθηματική θεμελίωση, η επικοινωνία των βασικών απαιτήσεων του κόσμου και η πρωταρχική κοινωνική προσήλωση. Από την άλλη πλευρά, τη συνδέει με τον εγκιβωτισμό, ο οποίος χαρακτηρίζεται από την αλληλεπίδραση γονέα-παιδιού, το οικογενειακό περιβάλλον και τη δευτερογενή κοινωνική προσήλωση (βλ. Claessens 1962, 23).

Ο εγκλιματισμός ως διαδικασία κοινωνικοποίησης

Από τους ορισμούς που παρουσιάστηκαν είναι σαφές ότι ο εγκλιματισμός θεωρείται ως μια ανεξάρτητη διαδικασία, η οποία όμως αποτελεί πάντοτε μέρος της κοινωνικοποίησης. Θεωρείται ότι πρόκειται για μια δια βίου διαδικασία, η οποία, επηρεαζόμενη από διάφορους παράγοντες και περιπτώσεις, αρχίζει από τη γέννηση και έχει καθοριστική για την προσωπικότητα και την κουλτούρα επίδραση (βλ. Claessens 1962, 100- βλ. Toaspern 1971, 36).

Η έναρξη της εγκλιμάτωσης με τη γέννηση περιγράφεται με τέτοιο τρόπο ώστε ο νεογέννητος άνθρωπος να βυθίζεται σε ένα περιβάλλον στο οποίο μια ορισμένη κουλτούρα διαμορφώνει το ον και το εξαναγκάζει εξαρχής σε ορισμένα πρότυπα (πρβλ. Claessens 1962, 100). Αυτή η πρώιμη εγκόλπωση εμβαθύνεται περαιτέρω και τροποποιείται από διάφορες περιπτώσεις.

Οικογένεια, σχολείο και ομάδα συνομηλίκων

Η πρώτη και σημαντικότερη περίπτωση είναι η οικογένεια, μέσω της οποίας το παιδί οικοδομεί μια στοιχειώδη ταυτότητα εγώ. Ως θεμέλιο της περαιτέρω ανάπτυξης του παιδιού, η φάση αυτή συνδέεται στενά με τον εγκλιματισμό και αποτελεί τη βάση του. Επιπλέον, η συμπεριφορά των γονέων και των άλλων παραγόντων εγκλιματισμού πρέπει πάντα να εξετάζεται στο πλαίσιο της πολιτισμικής αποτύπωσης (βλ. Carlsburg 2011, 30). Ο διαχωρισμός του εγκλιματισμού από την ανατροφή είναι απαραίτητος, καθώς η ανατροφή αποσκοπεί στην επιρροή και την αλλαγή της συμπεριφοράς, ενώ ο εγκλιματισμός γίνεται περιστασιακά (βλ. Carlsburg 2011, 31).

Το σχολείο αναλαμβάνει επίσης μια λειτουργία κοινωνικοποίησης και εγκλιματισμού, καθώς προετοιμάζει για την ώριμη συμμετοχή στην κοινωνία και παρέχει συστηματική διδασκαλία πολιτισμικών τεχνικών. Περαιτέρω λειτουργίες είναι, για παράδειγμα, η εκπαιδευτική λειτουργία και η λειτουργία ανατροφής (βλ. Carlsburg 2011, 33).

Η τρίτη και τελευταία περίπτωση κοινωνικοποίησης είναι οι ομάδες συνομηλίκων. Σε σύγκριση με την αλληλεπίδραση με τους ενήλικες, αυτές επιτρέπουν μεγαλύτερη ελευθερία στη συμμετρική σχέση μεταξύ των παιδιών και των νέων. Σε αυτή την περίπτωση μπορεί να προκύψουν συγκρούσεις με τους υπάρχοντες κανόνες και αξίες, οπότε και εδώ μπορεί να βρεθεί μια νέα ποιότητα εγκλιματισμού (βλ. Carlsburg 2011, 36).

Στόχοι και αλληλεπιδράσεις

Αυτές οι περιπτώσεις κοινωνικοποίησης και εγκλιματισμού καθιστούν σαφές πώς μπορούν να υιοθετηθούν ασυνείδητα πρότυπα σκέψης και δράσης σε διάφορα επίπεδα. Σε αυτό το πλαίσιο, η ανάπτυξη της προσωπικότητας, η οποία διαμορφώνεται από τον εγκλιματισμό καθώς και από τις διαδικασίες εκπαίδευσης και ανατροφής, πρέπει να γίνει κατανοητή ως στόχος της κοινωνικοποίησης.

Οι διαδικασίες αυτές είναι στενά αλληλένδετες, καθώς αποτελούν „ουσιαστικό βοήθημα για την ανάπτυξη στην αντίστοιχη κουλτούρα και ταυτόχρονα είναι οι ίδιες πολιτισμικά χρωματισμένες“ (Carlsburg 2011, 35).

Ο εγκλιματισμός αποδίδεται επίσης κρίσιμη σημασία στο πλαίσιο των διαπολιτισμικών συναντήσεων: όταν συναντώνται διαφορετικοί πολιτισμοί και λαμβάνει χώρα μια διαδικασία αλλαγής του εγκλιματισμού ομάδων και ατόμων μέσω του εγκλιματισμού (βλ. Carlsburg 2011, 38).

Βιβλιογραφία

Carlsburg, Gerd-Bodo von (2011): Ενσωμάτωση μέσω της απόκτησης κοινωνικών ικανοτήτων. Φρανκφούρτη: Peter Lang.

Claessens, Dieter (1962): Οικογένεια και σύστημα αξιών. Μια μελέτη της „δεύτερης, κοινωνικοπολιτισμικής γέννησης“ του ανθρώπου. Βερολίνο: Duncker & Humblot.

Pohl, Reinhard (2011): Διαπολιτισμική επάρκεια. Στο: Pohl, Reinhard (επιμ.): Η Γερμανία και ο κόσμος. Κίελο: Magazin.

Toaspern, Horst (1971): Der Kulturaneignungsprozess. Επίσης μια συμβολή στην πολιτική κοινωνιολογία. Στουτγάρδη: Ferdinand Enke.

Walz, Hans (2010): Integration, assimilation, acculturation, accommodation, enculturation. Grundbegriffe des Migrationsgeschehens: https://www.akademie-rs.de/fileadmin/user_upload/pdf_archive/barwig/2010_ORWO/Walz_Migration_-_Grundbegriffe_…27.10.2010.pdf [23.06.2018].

Wurzbacher, Gerhard (1963): Sozialisation – Enkulturation – Personalisation. Στο: Wurzbacher, Gerhard (επιμ.): Der Mensch als soziales und personales Wesen. Συμβολές στην έννοια και τη θεωρία της κοινωνικοποίησης από τη σκοπιά της κοινωνιολογίας, της ψυχολογίας, της εργατικής επιστήμης, της ιατρικής, της εκπαίδευσης, της κοινωνικής εργασίας, της εγκληματολογίας, της πολιτικής επιστήμης. Στουτγάρδη: Ferdinand Enke.