Εθνοκεντρισμός

Ο όρος εθνοκεντρισμός προέρχεται από την ελληνική λέξη έθνος „λαός“. Ο λαός κινείται στο κέντρο ως δόγμα, ιδεολογία ή διανοητικό ρεύμα.

Ένας διεπιστημονικός όρος

Εν τω μεταξύ, ο εθνοκεντρισμός έχει γίνει ένας κοινός όρος που βρίσκει διεπιστημονική εφαρμογή. Χρησιμοποιείται στην ψυχολογία, τις κοινωνικές επιστήμες και τις πολιτικές επιστήμες. Ο εθνοκεντρισμός νοείται ως η προκατάληψη ενός ατόμου προς πολιτισμικά ξένους ανθρώπους και ομάδες. Το άτομο κοιτάζει μέσα από τα γυαλιά της δικής του κουλτούρας („δική του ομάδα“), την καθιστά πρότυπο και ερμηνεύει την αντίστοιχη άλλη κουλτούρα („ξένη ομάδα“) με βάση αυτό. Αυτό οδηγεί σε μια μη αναστοχαστική μεταφορά στάσεων από τη δική του κουλτούρα. Μαζί με αυτό, παρατηρούνται και κανονιστικές τάσεις: Οι άνθρωποι θεωρούν τον δικό τους πολιτισμό και τη δική τους θρησκεία ως καλή, ηθική και ενάρετη. Οι εξωτερικές ομάδες, από την άλλη πλευρά, θεωρούνται κακές, ανήθικες και απειλητικές.

Προκαταλήψεις και στερεότυπα

Έτσι, παίζουν ρόλο και τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις, τα οποία, αν δεν επανεξεταστούν, μπορεί να αποτελέσουν τη βάση για ρατσιστική ή εθνικιστική συμπεριφορά: „Ο εθνοκεντρισμός υπερβαίνει την απλή ξενοφοβία, καθώς το ξένο δεν θεωρείται μόνο ξένο και επομένως τρομακτικό, αλλά κυρίως ως `κατώτερο` λόγω μιας υπερβολικής αίσθησης του εμείς“ (Wahle 2017, 231).

Η οριστική αντίληψη του εθνοκεντρισμού είναι ο πολυκεντρισμός, ο οποίος υποστηρίζει μια ανοιχτή και ανεκτική στάση απέναντι σε ανθρώπους άλλων πολιτισμών, τρόπων ζωής και απόψεων. Η μοναδικότητα και η ανεξαρτησία των άλλων πολιτισμών γίνονται σεβαστές και οι δικές μας πολιτισμικές αξίες και στάσεις αντανακλώνται κριτικά στη διαδικασία.

εθνοκεντρισμό

Ο εθνοκεντρισμός αναφέρεται στην τάση μιας ομάδας να θεωρεί τη δική της κουλτούρα, τις παραδόσεις, τις αξίες και τους κανόνες ως ανώτερες και „σωστές“ σε σχέση με άλλους πολιτισμούς και ομάδες. Ο εθνοκεντρισμός μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους να θεωρούν άλλους πολιτισμούς ως „ξένους“, „εξωτικούς“ ή „κατώτερους“ και να τους υποτιμούν ή να κάνουν διακρίσεις εις βάρος τους. Ο εθνοκεντρισμός μπορεί επίσης να οδηγήσει σε προκαταλήψεις, στερεότυπα και συγκρούσεις μεταξύ διαφορετικών ομάδων. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο εθνοκεντρισμός δεν βασίζεται μόνο στην εθνικότητα, αλλά μπορεί να βασίζεται και σε άλλα χαρακτηριστικά ταυτότητας, όπως η θρησκεία, η γλώσσα, το φύλο ή ο σεξουαλικός προσανατολισμός.

Ο εθνοκεντρισμός είναι ένας τρόπος σκέψης κατά τον οποίο ο πολιτισμός, η θρησκεία ή το έθνος ενός ατόμου θεωρείται ως καθοριστικός για την αξιολόγηση και την ερμηνεία του κόσμου. Δεν πρόκειται μόνο για την εκτίμηση του δικού μας πολιτισμού, αλλά και για την περιφρόνηση ή την απόρριψη άλλων πολιτισμών. Οι εθνοκεντρικοί άνθρωποι τείνουν να θεωρούν τη δική τους πολιτιστική κληρονομιά ως τη μόνη νόμιμη βάση για τις αξίες και τους κανόνες και αξιολογούν ανάλογα τους άλλους πολιτισμούς. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια στρεβλή και αρνητική αντίληψη των άλλων πολιτισμών.

Ο εθνοκεντρισμός μπορεί να εκδηλωθεί σε διάφορα επίπεδα. Σε ατομικό επίπεδο, ο εθνοκεντρισμός μπορεί να οδηγήσει σε προκαταλήψεις και διακρίσεις, για παράδειγμα όταν ένα άτομο απορρίπτεται ή υφίσταται διακρίσεις λόγω του πολιτισμικού του υπόβαθρου. Σε κοινωνικό επίπεδο, ο εθνοκεντρισμός μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική ανισότητα και ρατσισμό. Μπορεί επίσης να συμβάλει στην υποδαύλιση συγκρούσεων μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών ή εθνών.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι ο εθνοκεντρισμός δεν είναι ένα καθολικό ανθρώπινο χαρακτηριστικό, αλλά ένα πολιτισμικό κατασκεύασμα που μπορεί να διαφέρει από πολιτισμό σε πολιτισμό. Η πολιτισμική ποικιλομορφία και η διαπολιτισμικότητα είναι σημαντικά στοιχεία για μια ανοιχτή και ανεκτική κοινωνία που προωθεί το σεβασμό και την αναγνώριση διαφορετικών πολιτισμών και προοπτικών.

Βιβλιογραφία

Ahlheim, Klaus (2013): Rechtsextremismus, Ethnozentrismus, politische Bildung. Kritische Beiträge zur Bildungswissenschaft, τόμος 8. Ανόβερο: Offizin.

Hagedorn, Jörg κ.ά. (επιμ.) (2010): Εθνικότητα, φύλο, οικογένεια και σχολείο: η ετερογένεια ως εκπαιδευτική πρόκληση. Wiesbaden: VS.

Sumner, William Graham (2007): Folkways. Μια μελέτη των ηθών, των τρόπων, των εθίμων και των ηθών. Ανατύπωση Cosimo Classics. Νέα Υόρκη: Dover Publications.

Wahle, Stefan (2017): Fremdheitserlebnisse und Helferphantasien unter dem Einfluss von Ehtnozentrismus. 2nd ed. Norderstedt: Books on Demand.