Ατομικισμός

Ο ατομικισμός εστιάζει θεμελιωδώς στα συμφέροντα, τα δικαιώματα καθώς και τις ανάγκες του ατόμου έναντι του κοινωνικού περιβάλλοντος, έτσι ώστε η ελευθερία του ατόμου να αποτελεί την ύψιστη προϋπόθεση. Ο ατομικισμός έχει ως στόχο να διευκολύνει μια νέα, πιο περιεκτική και πιο ολοκληρωμένη ιδέα της ανθρώπινης ελευθερίας. Επηρεάζει όλους τους κοινωνικά σχετικούς τομείς, όπως η ηθική, οι κανόνες, η πολιτική και η οικονομία.

Ο άνθρωπος επιδιώκει τα δικά του συμφέροντα

Ο ατομικισμός προέκυψε από τη φιλοσοφία του Διαφωτισμού. Ο ορθολογιστικός ατομικισμός υποστηρίζει την άποψη ότι τα ανθρώπινα όντα είναι από τη φύση τους ακατάλληλα για να εστιάζουν στην κοινωνία, αλλά επιδιώκουν μόνο τους δικούς τους στόχους και συμφέροντα από τη λογική. Με αυτή την άποψη, η κοινωνική συμπεριφορά των ανθρώπων μπορεί να αποδοθεί πάντα μόνο στο προσωπικό συμφέρον (βλ. Wass 2016).

Οι απαρχές του ατομικισμού

Οι πρώτες ατομικιστικές φιλοσοφίες βρήκαν τις ρίζες τους στους Έλληνες λόγιους ήδη από τον 5ο αιώνα π.Χ. Στην ευρωπαϊκή ιστορία, ο ατομικισμός ξεκίνησε κυρίως με την εμφάνιση της ευρωπαϊκής αστικής τάξης, αλλά ιδιαίτερα η αμερικανική κοινωνία λέγεται ότι βρίσκεται πιο κοντά στον ατομικισμό (βλ. Taylor 1996). Απόδειξη αυτού είναι η ίδρυση του αμερικανικού συντάγματος, στο οποίο ο ατομικισμός αποτελεί κατευθυντήρια αρχή (βλ. Mewes 2004).

Όψεις και αξίες του ατομικισμού και του κολεκτιβισμού

Τα βιομηχανοποιημένα κράτη κατατάσσονται συχνά στην πλευρά του ατομικισμού. Εξαίρεση αποτελούν τα κράτη της Ανατολικής Ασίας, όπως η Ιαπωνία ή η Νότια Κορέα, τα οποία εξακολουθούν να θεωρούνται σαφώς κολεκτιβιστικά παρά την εκβιομηχάνιση (βλ. Hofstede/ Hofstede/ Minkov 2010). Βασικά, στον αντίθετο κολεκτιβισμό, οι προσωπικές ανάγκες τοποθετούνται κάτω από τις ανάγκες της κοινωνικής ομάδας. Άλλες πτυχές όπως ο σεβασμός προς τους γονείς, η αρμονία μεταξύ τους και η κοινωνικότητα είναι αξίες που εκτιμώνται ιδιαίτερα στον κολεκτιβισμό. Αντίθετα, πτυχές που τοποθετούν το άτομο πάνω από την κοινωνία είναι κεντρικές στον ατομικισμό. Σε αυτές περιλαμβάνονται αξίες όπως η αυτονομία, η αυτοπεποίθηση, ο ανταγωνισμός και οι στόχοι του ατόμου (βλ. Cho et al. 2010).

Βιβλιογραφία

Cho, H.-j. (2015): The Spec Generation Who Can’t Say „No“: Overeducated and Underemployed Youth in Contemporary South Korea. East Asia cultures critique, τόμος 23, αριθμός 3, 437-462.

Hofstede, G./ Hofstede, G./ Minkov, M. (2010): Νέα Υόρκη: McGraw Hill Professional.

Mewes, H. (2004): Individualism and American democratic theory: origins and original meanings. Στο: A. K. al. (επιμ.): Democratic Theory and the Development of Democracy (Δημοκρατική θεωρία και ανάπτυξη της δημοκρατίας). Βισμπάντεν: VS, 75-100.

Taylor, C. (1996): Quellen des Selbst, die Entstehung der neuzeitlichen Identität. Frankfurt am Main: Suhrkamp.

Wass, B. (2016): Ατομικισμός έναντι κολεκτιβισμού – το ερώτημα της φύσης της συντροφικότητας. Στο: Dippelreiter, M./ Prosl, C. (επιμ.): Individuum und Gesellschaft im Spannungsfeld zwischen Bindung und Freiheit. Klagenfurt: Wieser, 1-10.